التهاب ریه چیست؟
التهاب ریه چیست؟ | بازارطب
چیزهایی که باید درمورد پنومونی (ذات‌الریه) بدانید
التهاب ریه که به آن پنومونی نیز گفته می‌شود، ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض سموم هوا، عفونت‌های تنفسی، و بیماری‌های ریوی مانند آسم یا برونشیت مزمن بروز پیدا کند. علائم آن شامل خس‌خس سینه، تنگی نفس، درد قفسه سینه و سرفه است.
ممکن است پنومونی، حاد (شدید) و یا مزمن (ماندگار یا عودکننده) باشد. تشخیص آن شامل معاینات فیزیکی، آزمایش خون، تصویربرداری یا مداخلات درمانی دیگر است. پروسه‌ی درمانی معمولاً بر درمان عامل زمینه‌ای متمرکز است، ولی ممکن است برای درمان التهاب، داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی یا داروهای ضدالتهاب تجویز شوند. گاهی اوقات نیز به جراحی نیاز داریم.
این مقاله علائم شایع و دلایل پنومونی را توضیح می‌دهد. همچنین، نحوه‌ی تشخیص و درمان التهاب ریه نیز بررسی می‌شود.
علائم التهاب ریه
علائم پنومونی ممکن است به‌طور ناگهانی یا به‌تدریج به مرور زمان ایجاد شوند. علائم بر اساس عامل زمینه‌ای، میزان التهاب، و سلامت عمومی فرد متفاوت خواهد بود.
علائم پنومونی شامل:
- خستگی
- خس‌خس سینه
- تنگی نفس
- سرفه‌ی خشک یا خلط‌دار
- خستگی با انجام فعالیت‌های جسمی سنگین
- فشار، درد یا احساس آزردگی در قفسه‌ی سینه
در پنومونی مزمن، از دست دادن اشتها و کاهش وزن ناخواسته نیز شایع است.
عوارض
اگر پنومونی شدید باشد، ممکن است راه هوایی محدود شود یا توانایی جذب اکسیژن کاهش پیدا کند. این عارضه منجر به هیپوکسمی (کاهش اکسیژن خون) یا هیپوکسی (کاهش اکسیژن بافت‌ها) می‌شود و این علائم، بروز پیدا می‌کنند:
- بی‌قراری شدید
- کاهش ضربان قلب (برادی‌کاردی)
- کبودی پوست (سیانوز)
- سرگیجه یا غش کردن
به مرور زمان، التهاب مزمن ریه ممکن است ضخامت، ساختار یا حجم مجرای تنفسی را تغییر دهد و منجر به عارضه‌ای شود که به آن برونشیت می‌گوید. برونشیت، عارضه‌ای بلندمدت و پیشرونده است که در آن مجرای تنفسی باز می‌شود و باعث جمع شدن خلط در ریه‌ها و افزایش ریسک عفونت می‌شود.
این تغییرات ممکن است باعث هیپرکاپنی شود که در آن خارج کردن کربن‌دی‌اکسید از ریه‌ها سخت‌تر است. در چنین مواردی، ممکن است لازم باشد بیمار برای تنفس از ونتیلاتور مکانیکی (دستگاه تنفس مصنوعی) استفاده کند.
چه عواملی باعث بروز التهاب ریه می‌شود؟
التهاب، واکنش طبیعی بدن به آسیب‌دیدگی یا عفونت است. التهاب ریه ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. باوجوداین‌که التهاب وسیله‌ی بدن برای بهبود خودش است، ولی اگر التهاب مزمن باشد ممکن است به مجرای تنفسی و بافت ریه آسیب بزند.
علائم شایع التهاب ریه شامل این موارد است:
محرک‌های تنفسی
اگر سمومی که در هوا هستند وارد ریه شوند بدن با التهاب، به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد. این اتفاق باعث ورم کردن مجرای تنفسی می‌شود و ماده‌ای چسبناک به نام خلط به وجود می‌آید که از دیواره‌های مجرای تنفسی محافظت می‌کند. ممکن است خلط هنگام سرفه کنده شود و بیرون بیاید.
برخی از محرک‌ها شامل:
- دود سیگار
- آلودگی هوا
- ذرات ریز معلق در هوا
- کلرین یا آمونیاک خانگی
- حلّال‌ها
- دود
همچنین ممکن است به پنومونی ناشی از حساسیت زیاد مبتلاء شوید که در آن سیستم ایمنی شما با التهاب ریه به محرک‌ها واکنشی آلرژیک نشان می‌دهد. ریزگردها، گرده‌ی گیاهان، و پرز حیوانات خانگی، محرک‌های دیگر هستند.
عفونت‌های ریه
پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا) مختلفی وجود دارند که باعث عفونت ریه می‌شوند. این موارد شامل: ویروس‌هایی که باعث عفونت مزمن می‌شوند، باکتری که باعث عفونت مزمن و حاد می‌شود، و قارچ که در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف باعث عفونت‌های شدید می‌شود.
نمونه‌هایی از آن شامل:
- سرماخوردگی
- کووید ١٩
- آنفلوانزا
- هیستوپلاسموز
- پنومونی
- ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)
- سل (TB)
- تب دره (کوکسیدیوایدس)
- سیاه سرفه (پرتوزیس)
عفونت‌های شدید ریوی ممکن است باعث سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS) شود؛ عارضه‌ای خطرناک که در آن میزان اکسیژن دریافتی در جریان خون کاهش پیدا می‌کند.
آسم
آسم عارضه‌ای است که در آن مجرای تنفسی در واکنش به محرک‌هایی که در هوا هستند و یا وضعیت سلامت فرد، تنگ‌تر شده و ملتهب می‌شود. این عارضه باعث بروز اسپاسم برونش می‌شود که در آن مجرای تنفسی منقبض شده و باعث خس‌خس سینه و سرفه می‌شود. ممکن است خلط ایجاد شود.
افراد مبتلاء به آسم کنترل‌نشده، بیشتر در معرض پنومونی ناشی از عفونت ریه قرار دارند.
بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD)
بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) به پنومونی مزمن مربوط است و ریسک ابتلاء به برونشکتازی و پنومونی را افزایش می‌دهد. سیگار کشیدن ارتباط زیادی با COPD دارد. این بیماری از برونشیت مزمن (التهاب مجاری تنفسی اصلی) پیشرفت می‌کند و باعث بروز آمفیزم می‌شود.
افرادی که به COPD پیشرفته مبتلاء هستند، اغلب لازم است از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (استروئیدها) استفاده کنند و التهاب ریه را کنترل کنند.
کوستوکندریت (التهاب غضروف دنده)
آسیب‌دیدگی یا عفونت سینه ممکن است باعث بروز کوستوکندریت شود که در آن غضروفی که استخوان دنده را به جناغ سینه متصل می‌کند، ملتهب می‌شود. کوستوکندریت ممکن است باعث درد شدید یا احساس فشار روی دیواره‌ی قفسه‌ی سینه شود. البته درد و فشار قفسه سینه دلایل محتلفی میتواند داشته باشد، مثل آنژین پرینزمتال (وازواسپاستیک) – آنژین صدری.
بیماری‌های خودایمنی
لوپوس، آرتریت روماتوئید، سارکوئیدوز و اسکلرودرمی همگی جزو بیماری‌های خودایمنی هستند که در آن‌ها سیستم ایمنی بدن به سلول‌ها و بافت‌های سالم حمله می‌کند. هر یک از این بیماری‌ها ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر ریه‌ها تأثیر بگذارند و باعث التهاب ریه شوند. تمام بیماری‌های خودایمنی باعث التهاب می‌شوند.
بیماری‌های خودایمنی که بر ریه‌ها تأثیر می‌گذارند ممکن است باعث بیماری بینابینی ریه (ILD) شوند. این بیماری بر بافت اطراف مجرای تنفسی تأثیر می‌گذارد و باعث آسیب‌دیدگی و بروز فیبروز ریه می‌شود. این جراحات، بافت ریه را سخت و ضخیم می‌کنند و در نتیجه، تنفس سخت‌تر می‌شودو آسیب‌دیدگی ریه ناشی از ILD اغلب برگشت‌ناپذیر است و ممکن است به مرور زمان وخیم‌تر شود.
تروما
هر نوع تروما در ریه‌ها یا دیواره‌ی قفسه‌ی سینه ممکن است منجر به پنومونی حاد شود. این موارد شامل جراحاتی مانند: شکستگی دنده، سوراخ‌شدگی، یا فروپاشی ریه (پنوموتوراکس) پس از یک تصادف رانندگی.
افرادی که از ترومای شدید قفسه‌ی سینه یا ریه رنج می‌برند به دلیل تجمع مایعات در ریه‌ها یا اطراف آن، بیشتر در معرض ابتلاء به پنومونی قرار دارند. زخم‌های نافذ نیز امکان ورود باکتری به قفسه‌ی سینه را فراهم می‌کنند و باعث وخیم شدن عفونت می‌شوند.
فیبروز سیستیک
فیبروز سیستیک (CF) یکی از بیماری‌های پیشرونده‌ی ژنتیکی است که بر ریه‌ها، پانکراس، و اندام دیگر تأثیر می‌گذارد. این بیماری باعث جمع شدن خلط در ریه‌ها شده و در نتیجه تنفس، سخت‌تر می‌شود.
فیبروز سیستیک یک بیماری التهابی نیست، ولی انسداد مجرای تنفسی ممکن است باعث التهاب شدید شود که این مسئله خصوصاً با پیشرفت بیماری بدتر می‌شود.
پریکاردیت
پریکاردیت، التهاب پریکاردیوم است؛ نوعی ساک که اطراف قلب را احاطه کرده است. پریکاردیت ممکن است در اثر عفونت، حمله‌ی قلبی، برخی بیماری‌ها و حتی برخی از مداخلات درمانی ایجاد شده باشد.
با وجود این‌که پریکاردیت مستقیماً بر دیواره‌ی داخلی قلب تأثیر می‌گذارد، ولی ممکن است التهاب تا ریه‌ها کشیده شود؛ خصوصاً اگر عامل زمینه‌ای، شدید یا مزمن باشد.
آمبولی ریه
آمبولی ریه (PE) زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون در شریان ریه گیر کرده باشد. این لخته اغلب به دلیل ترومبوز ورید عمقی (DVT) در اندام تحتانی ایجاد می‌شود. زمانی که یک لخته از شریان پا خارج شود، ممکن است به سمت ریه‌ها حرکت کند و باعث بروز PE شود.
لخته‌های بزرگ‌تر باعث درد شدید قفسه‌ی سینه و علائم شدید دیگری می‌شوند. لخته‌های کوچک‌تر ممکن است اول چندان قابل توجه نباشند، ولی باز هم به دلیل کمبود اکسیژن در بافت اطراف، آسیب‌هایی جدی وارد می‌کنند. التهاب زیاد ممکن است باعث تشدید این آسیب‌دیدگی شود.
سرطان ریه
سرطان ریه التهاب مزمن ریه است و در آن سیستم ایمنی به تومور سرطانی حمله می‌کند.
پنومونی نیز یکی از عوارض جانبی مداخلات درمانی سرطان از جمله پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و داروها و ایمنی‌درمانی‌های جدید است. تمام این روش‌های درمانی که سلول‌های سرطانی را هدف می‌گیرند محرکی برای بروز التهاب هستند.
نحوه‌ی تشخیص التهاب ریه
التهاب ریه دلایل مختلفی دارد و لازم است فرد معاینه شود و سابقه‌ی درمانی او و خانواده‌اش بررسی شود. بر اساس یافته‌ها، لازم است آزمایشات و مراحل دیگری انجام شود.
این موارد شامل تست‌های آزمایشگاهی مانند:
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): آزمایش خون که احتمال بروز عفونت را مشخص می‌کند
- آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR): آزمایش خون که وجود التهاب عمومی را مشخص می‌کند
- آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP): یک آزمایش خون دیگر که وجود التهاب عمومی را مشخص می‌کند
- آزمایش گاز خون شریانی (ABG): آزمایش خون که توازن اکسیژن و کربن‌دی‌اکسید خون را اندازه می‌گیرد تا عملکرد ریه‌ها را بررسی کند
آزمایشاتی که پزشک ممکن است آن‌ها را درخواست کند:
- پالس اکسیمتر: دستگاهی که روی انگشت قرار می‌گیرد تا میزان درصد اشباع اکسیژن خون مشخص شود.
- تست عملکرد ریوی (PETs): مجموعه‌ای از آزمایشات شامل دستگاه‌هایی است که فرد در آن می‌دمد تا حجم و قدرت ریه‌ها اندازه‌گیری شود.
- الکتروکاردیوگرام (ECG): آزمایشی غیرتهاجمی که فعالیت الکتریکی قلب را اندازه‌گیری می‌کند.
- برونکوسکوپی: روشی که در آن یک لوله‌ی نازک از طریق بینی یا دهان وارد ریه می‌شود تا پزشک بتواند مجاری تنفسی را ببیند.
- بیوپسی ریه: روشی که در آن با یک سوزن یا چاقوی جراحی، از بافت ریه نمونه‌برداری می‌شود.
آزمایشات تصویری شامل:
- رادیوگرافی قفسه سینه: یک آزمایش تصویری که با پرتو یونیزان دُز کم، تصاویری سیاه و سفید ایجاد می‌کند
- توموگرافی کامپیوتری (CT): یک آزمایش تصویری که چند تصویر اشعه‌ی ایکس را کنار هم قرار می‌دهد تا برش‌ها یا تصاویر سه‌بُعدی از ریه‌ها فراهم کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): یک آزمایش تصویری که از امواج رادیویی و مغناطیسی برای ایجاد تصاویری با جزئیات بالا از بافت‌های نرم استفاه می‌کند.
- اکوکاردیوگرام: یک آزمایش تصویری که با استفاده از امواج صوتی، عملکرد دریچه‌های قلب را بررسی می‌کند.
- اسکن ونتیلیشن/ پرفیوژن: یک آزمایش تصویری که جریان هوا و خون را از طریق ریه‌ها بررسی می‌کند.
التهاب ریه چگونه درمان می‌شود؟
درمان پنومونی به علت آن بستگی دارد. برای التهاب ریه ناشی از عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا، زمان و مراقبت تنها چیزهایی هستند که بیمار به آن‌ها نیاز دارد. پنومونی ناشی از انواع دیگر عفونت مانند سل معمولاً به محض درمان عفونت زمینه‌ای درمان می‌شود.
عوامل دیگر، ممکن است به درمان‌های مخصوص نیاز داشته باشند تا التهاب کنترل شود.
مراقبت‌های اورژانسی
اگر دچار اختلال در تنفس شده‌اید، شاید لازم باشد با اکسیژن‌درمانی گازهای خون شریانی را به حالت نرمال برگردانید. در موارد حاد، لازم است از تجهیزات تنفسی استفاده شود. این تجهیزات شامل تهویه مکانیکی به همراه اینتوبه است. برای این کار، یک لوله وارد دهان بیمار شده و تا گلوی او می‌رسد تا عملیات اکسیژن‌رسانی انجام شود.
داروها
برای تسکین التهاب ریه از داروهای مختلفی استفاده می‌شود. این داروها شامل:
- آنتی‌بیوتیک: برای درمان عفونت‌های باکتریایی ریه کاربرد دارند
- ضدویروس‌ها: گاهی اوقات برای درمان عفونت‌های ویروسی کاربرد دارند (مانند پاکسلووید برای کووید ١٩).
- داروهای ضدقارچ: به‌صورت خوراکی یا داخل وریدی که برای درمان عفونت‌های قارچی ریه کاربرد دارد
- آنتی‌هیستامین: برای تسکین التهاب ناشی از آلرژی یا حساسیت
- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (استروئیدها): اغلب برای کنترل التهاب ریه در بیماران مبتلا به آسم یا COPD کاربرد دارد
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی: شامل داروهایی مانند پردنیزولون که برای عفونت‌های حاد کاربرد دارند
- داروهای بیولوژیک: شامل داروهایی مانند هیومیرا (آدالیمومب) که برای درمان بیماری‌های خودایمنی مختلف بخش‌هایی از سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند.
روش‌های درمانی و جراحی
ممکن است برای درمان عارضه‌های مزمن ریوی که اشباع اکسیژن خون را تا حد زیادی محدود کرده‌اند، از اکسیژن‌درمانی استفاده شود. در این روش یک مخزن اکسیژن قابل حمل و یک لوله‌ی کوچک (به نام کانولا) اکسیژن را به سوراخ بینی می‌رسانند.
گاهی اوقات ممکن است برای برداشتن بخش آسیب‌دیده‌ی ریه، نیاز به جراحی وجود داشته باشد. معمولاً، در جراحی سرطان ریه بخشی از آن یا کل آن برداشته می‌شود تا جراح اطمینان پیدا کند که تومور و سلول‌های سرطانی خارج شده‌اند. جراحی برای COPD شامل برداشتن نواحی آسیب‌دیده‌ی ریه است تا مجاری تنفسی بهبود پیدا کنند.
خلاصه
التهاب ریه (پنومونی) ممکن است به دلیل عفونت، بیماری، جراحت یا قرار گرفتن در معرض سموم و محرک‌ها بروز پیدا کند التهاب ریه نفس کشیدن را سخت می‌کند. به مرور زمان، اگر التهاب بهبود پیدا نکند، ممکن است ریه‌ها آسیب ببینند.
تشخیص پنومونی شامل بررسی سابقه‌ی درمانی، معاینه‌ی فیزیکی، آزمایش خون، تصویربرداری، و روش‌های درمانی برای سنجش عملکرد ریه‌ها و قلب شماست.
مداخلات درمانی بر درمان عامل زمینه‌ای متمرکز هستند. در صورت لزوم، مصرف استروئیدهای خوراکی یا استنشاقی ممکن است باعث کاهش التهاب شود. اکسیژن‌درمانی نیز در مواردی که فرد به اختلالات تنفسی دچار شده، کاربرد دارد. گاهی اوقات نیز به جراحی نیاز داریم.