آمبولی ریه چیست ؟ آیا آمبولی ریوی منجر به مرگ می شود؟
خطرات آمبولی ریه چیست؟ | بازارطب
چه نکاتی را باید در خصوص آمبولی ریوی بدانیم؟
آمبولی ریوی به معنای انسداد شریان ریوی‌ای است که خون را به ریه‌ها میرساند. این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماریهای قلبی عروقی در جهان است.
در دنیا آمبولی ریوی سالانه 6 نفر از هر هزار تن را درگیر میکند.
این انسداد که معمولا از نوع لخته‌شدن خون است، از رسیدن اکسیژن به بافتهای ریه جلوگیری میکند. این بدان معناست که یک بیماری کشنده به حساب میآید.
واژه‌ی آمبولی (Embolism) از کلمه‌‌ی یونانی آمبولوس (émbolos) ریشه گرفته است که به معنای مسدودکننده یا مانع است.
در این لینک > انواع آمبولی چیست
در آمبولی ریوی، لخته یا همان آمبولوس، در بخشی از بدن تشکیل میشود، در سراسر شبکه‌ی گردش خون جریان می‌یابد و سپس مانع از جریان خون در سرخرگ یکی از اندامهای بدن میشود که همان ریه است. لخته یا آمبولوس با ترومبوس تفاوت دارد، چرا که ترومبوس تنها در یک بخش از بدن تشکیل شده و در همانجا نیز باقی می‌ماند.
علایم آمبولی ریه
علایم اولیه‌ی آمبولی ریوی عبارتند از:
- درد قفسه سینه که به صورت دردی تیز و ناگهانی است که ممکن است هنگام نفس‌کشیدن بیشتر حس شود
- ضربان قلب زیاد یا نامنظم
- سرگیجه
- مشکل در تنفس که ممکن است به صورت ناگهانی یا با گذشت زمان پدیدار شود
- تنفس سریع و پی‌درپی
- سرفه غالبا خشک که احتمالا همراه با خون یا ترکیبی از خون و خلط خواهد بود
علایم شدید بایستی فورا به پزشک ارجاع شوند.
موارد شدیدتر ممکن است منجر به شوک، از دست دادن هوشیاری، ایست قلبی و مرگ شود.
درمان آمبولی ریه
هدف از درمان آمبولی ریه:
- جلوگیری از پیشروی و رشد لخته
- جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید
- از بین بردن یا حذف هرگونه لخته‌ی موجود
نخستین قدم در درمان اکثر آمبولی‌ها، درمان شوک و فراهم‌کردن اکسیژن‌تراپی است.
داروهای ضدانعقادی مانند هپارین، انوکساپارین یا وارفارین معمولا برای کمک به رقیق‌شدن خون و جلوگیری از لخته‌شدن بیشتر آن تجویز میشوند.
افرادی که نیازمند داروهای ضدانعقاد خون هستند باید با یک سرویس مدیریت ضدانعقادی درمان شوند و مراقبتهای اولیه‌ی پزشکی پاسخگوی آنان نمی‌باشد.
داروهای شکست لخته که ترومبولیتیک نام دارند نیز ممکن است تجویز شوند.
با این حال، چنین داروهایی ریسک خونریزی بیش از حد را نیز به دنبال خواهند داشت.
ترومبولیتیک‌ها شامل اکتیواز، ریتواز و امیناز هستند.
در صورتی که بیمار مبتلا به فشارخون پایین باشد، ممکن است دوپامین تجویز شود تا فشار وی بالا برود.
بیمار معمولا مجبور است حداقل به مدت سه ماه داروهای خود را به صورت منظم و مداوم مصرف نماید.
پیشگیری از آمبولی ریه
برخی اقدامات میتوانند ریسک ابتلا به آمبولی ریه را کاهش دهند، که این اقدامات شامل موارد ذیل هستند:
- بیماری که در معرض ریسک بالایی قرار دارد باید از داروهای ضدانعقادی مانند هپارین یا وارفارین استفاده نماید.
- تحت فشار قرار دادن پاها با استفاده از جورابهای فشاری ضد آمبولی یا کمپرس پنوماتیک کمک‌کننده است. آستین، دستکش یا بوت بادی میتواند ناحیه در معرض آسیب را نگه دارد یا در صورت لزوم فشار وارده به آن را افزایش دهد.
روشهای فشرده‌سازی و تحت فشار قراردادن نواحی بدن میتوانند از طریق واردکردن خون به وریدهای عمقی و کاهش میزان خون جمع‌شده، از لخته‌شدن خون جلوگیری نمایند. سایر راه‌های کاهش خطر ابتلا به این بیماری شامل فعالیت فیزیکی، ورزش مداوم و منظم، رژیم غذایی سالم و ترک یا اجتناب از استعمال دخانیات و تنباکو است.
علل ایجاد آمبولی ریه
آمبولی ریوی زمانی رخ میدهد که آمبولوس یا همان لخته، که اکثر مواقع نیز لخته‌ی خون است، جریان خون موجود در یکی از سرخرگ‌های تغذیه‌کننده‌ی ریه را مسدود نماید.
لخته خون ممکن است از بازو یا پا شروع شود که به عنوان ترومبوز ورید عمقی نیز شناخته میشود.
پس از آن، آزاد شده و از طریق سیستم گردش خون به سوی ریه‌ها جریان می‌یابد. در آنجا نمی‌تواند از رگهای کوچک عبور کند و بنابراین سبب انسداد میشود.
این انسداد مانع از جریان یافتن خون در بخشی از ریه میشود. این امر سبب میشود که بخش آسیب‌دیده‌ی ریه به دلیل نارسایی اکسیژن از بین برود.
آمبولی ریوی در موارد نادر میتواند در اثر یک آمبولوس یا لخته ایجاد شود که از جنس ذرات چربی، مایع آمنیوتیک یا ذرات دیگری باشد که به جریان خون راه پیدا میکنند.
تشخیص آمبولی ریه
پزشک برای تشخیص این بیماری شرح حال بیمار را بررسی کرده و احتمال وجود آمبولی را معین میکند. معمولا معاینه‌ی فیزیکی نیز انجام میدهند. تشخیص آمبولی ریوی میتواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا علایم آن ممکن است مشابه بیماریهای دیگری نیز باشد.
معاینات و آزمایش‌های مربوط به تشخیص آمبولی ریوی عبارتند از:
- استفاده از یک مدل ریاضی که به پزشک کمک میکند تا روند ترومبوز ورید عمقی و خطر آمبولی را پیش‌بینی نماید.
- آزمایش دی دایمر (d-Dimer) که نوعی آزمایش خون است که میتواند ترومبوز را تشخیص دهد، و درصورتی که نتیجه‌ی این آزمایش منفی باشد، انجام آزمایشات بیشتر را رد میکند.
- اسکن وی/کیو ریوی، که شامل دو آزمایش است که ریه را از لحاظ خصوصیات مربوط به تهویه و مشخصات ساختاری تجزیه و تحلیل میکنند و نسبت به سی‌تی اسکن از تابش کمتری استفاده میکنند.
- سی‌تی اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری)، در صورتی که انجام اسکن وی/کیو امکان‌پذیر نباشد، این آزمایش قادر است ناهنجاریهای موجود در قفسه سینه، مغز و سایر اندامها را نشان دهد.
- الکتروکاردیوگرام (EKG) که به منظور ثبت فعالیت الکتریکی قلب مورد استفاده قرار میگیرد.
- بررسی گاز موجود در خون شریانی (سرخرگی)، که هدف آن اندازه‌گیری دی اکسید کربن و دیگر گازهای موجود در خون است.
- عکسبرداری از قفسه‌ی سینه، به منظور ایجاد تصویری از قلب، ریه و سایر اندامهای داخلی.
- سونوگرافی از پاها، برای اندازه‌گیری سرعت جریان خون و هرگونه تغییر آن.
- آنژیوگرام ریوی، که برای نشان دادن لخته‌های خون در ریه‌ها استفاده میشود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام‌آرآی) که برای ایجاد تصاویر دقیق از اندامهای داخلی بدن به کار برده میشود.
ریسک‌فاکتورها
خطر بروز آمبولی ریوی با افزایش سن بیشتر میشود. افرادی که دارای شرایط یا بیماری‌هایی هستند که خطر لخته‌شدن خون را افزایش میدهند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به آمبولی ریه قرار دارند. درصورتی که فرد دچار لخته‌شدن خون در پا یا بازو شود و یا در گذشته مبتلا به آمبولی ریه بوده باشد، احتمال ابتلای وی به این بیماری بیشتر میشود.
دوره‌های طولانی استراحت در بستر و یا کم تحرکی میتواند خطر ترومبوز ورید عمقی را افزایش داده و از این رو احتمال بروز آمبولی ریه را بالا میبرد. این موارد میتوانند شامل پرواز طولانی یا نشستن طولانی‌مدت در ماشین نیز باشند.
هنگامی که تحرک زیادی نداشته باشیم، خون در قسمتهای پایین بدن تجمع پیدا میکند. اگر خون کمتر از حد طبیعی جریان یابد احتمال ایجاد لخته خون وجود خواهد داشت.
عروق خونی آسیب‌دیده نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند. این حالت میتواند در اثر آسیب‌دیدگی یا جراحی رخ دهد. درصورتی که رگ خونی دچار آسیب شده باشد، بخش داخلی رگ تنگ میشود و شانس تشکیل لخته خون را بالا میبرد.
سایر ریسک‌فاکتورها و عوامل خطر میتوانند شامل سرطانهای خاص، بیماری التهابی روده، چاقی، ضربان‌سازهای قلب، وجود لوله‌ی کاتتر در رگ‌ها، بارداری، مکملهای استروژن، سابقه‌ی خانوادگی لخته‌شدن خون و سیگار باشند.
عواقب آتی
اکثر افرادی که آمبولی ریه را تجربه میکنند میتوانند با استفاده از درمان موثر و به موقع، بهبودی کامل پیدا کنند. این بیماری خطرناک مرگ و میر زیادی را به دنبال دارد. با این حال، درمان به موقع آن میتواند خطر مرگ و میر را به طرز قابل توجهی کاهش دهد.
مدت زمانی که آمبولی بیشترین خطر را به همراه دارد، چند ساعت پس از بروز اولین آمبولی است. همچنین اگر آمبولی در اثر نوعی سرطان ایجاد شده باشد، عواقب بدتری را در پی خواهد داشت.
با این وجود، اکثر افراد مبتلا به آمبولی ریوی میتوانند بهبودی کامل پیدا کنند.
کلید واژه : آمبولی ریه چیست؟ خطرات آمبولی ریه ، علائم آمبولی ریه ، آیا آمبولی ریه میتواند منجر به مرگ شود؟
