تأثیر ایسکمی بر نقاط مختلف بدن
تأثیر ایسکمی بر نقاط مختلف بدن | بازارطب
ایسکمی وضعیتی است که در آن به یک بخش از بدن، خون کافی نمی‌رسد. اغلب این عارضه به دلیل افزایش پلاک و ضخیم یا سفت شدن شریانی که خون آن ناحیه یا اندام را تأمین می‌کند، بروز پیدا می‌کند. آن بخش از بدن که دچار ایسکمی شده، ایسکمیک نامیده می‌شود.
نمونه‌هایی از ایسکمی شامل این موارد است:
- ایسکمی قلبی (که بر قلب تأثیر می‌گذارد)
- ایسکمی مغز
- ایسکمی روده
- ایسکمی اندام (که بر دست یا پا تأثیر می‌گذارد)
این مقاله، درمورد ایسکمی توضیح می‌دهد. مطالب آن شامل نحوه‌ی بروز ایسکمی در نقاط مختلف بدن، نحوه‌ی تشخیص و روش‌های درمانی موجود است.
ایسکمی چیست؟
ایسکمی به دلیل عدم خونرسانی به یک بخش از بدن بروز پیدا می‌کند- مثلاً به دلیل لخته شدن خون یا هر نوع دیگری از انسداد یا ناهنجاری.
زمانی که یک بخش از بدن دچار ایسکمی می‌شود، یعنی اکسیژن یا مواد مغذی را که به آن نیاز دارد دریافت نمی‌کند. ایسکمی معمولاً باعث ناهنجاری یک عضو بدن شده و اغلب علائمی را به‌وجود می‌آورد.
اگر ایسکمی شدت پیدا کرده یا برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند، سلول‌های بخش آسیب‌دیده از بین می‌روند. از بین رفتن بخشی از اندامی که دچار ایسکمی شده، آنفارکتوس نامیده می‌شود.
دلایل ایسکمی
علت بروز ایسکمی به بخش خاصی از بدن که آسیب دیده مربوط است، ولی عوامل خطرساز دیگری نیز وجود دارند:
- ابتلاء به عارضه‌ای که باعث می‌شود امکان لخته شدن خون بیشتر شود.
- گردش خون ضعیف یا مشکلات مربوط به فشار خون (فشارخون بالا یا پایین)
- موارد مربوط به سبک زندگی مانند سیگار کشیدن، استفاده از داروهای خاص، نداشتن رژیم غذایی سالم، چاقی و عدم تحرک
- ابتلاء به عارضه‌هایی مانند بیماری قلبی، دیابت، و سکته‌ی مغزی
ایسکمی قلبی
ممکن است ایسکمی روی قلب اثر بگذارد. زمانی که این اتفاق می‌افتد، ایسکمی قلبی نامیده می‌شود. این عارضه که به آن ایسکمی میوکارد نیز گفته می‌شود، اغلب به دلیل پلاک‌های آترواسکلروتیک در شریان‌های کرونری بروز پیدا می‌کند؛ یعنی شریان‌هایی که خون را به ماهیچه‌ی قلب می‌رسانند. بااین‌حال، ایسکمی قلبی ممکن است ناشی از عارضه‌های دیگری مانند اسپاسم سرخرگ کروتری، سندرم ایکس قلبی (مثلاً بیماری کرونری عروق کوچک)، یا ناهنجاری‌های مادرزادی شریان‌های کرونری باشد.
آنژین پایدار، احساس آزردگی در قفسه‌ی سینه (یا بالاتنه) است که به دلیل ایسکمی قلبی ناشی از تمرینات ورزشی یا استرس ایجاد می‌شود. این عارضه به این دلیل «پایدار» نامیده می‌شود که محرک‌ها و دوره‌ی بیماری قابل پیش‌بینی هستند. علائم معمولاً با استراحت کردن تسکین پیدا می‌کنند.
از سوی دیگر، آنژین ناپایدار به تمرینات ورزشی یا استرس ارتباطی ندارد. این عارضه به‌طور ناگهانی بروز پیدا می‌کند و استراحت کردن تأثیری روی آن ندارد. آنژین ناپایدار اغلب یکی از ویژگی‌های سندرم حاد کرونری است.
👈 لینک های مفید:
ایسکمی مغز
اگر ایسکمی بر مغز اثر بگذارد، پیامدهایی جدی برای بیمار به همراه دارد. بافت مغز بصورت متابولیک بسیار فعال است و برای این‌که بتواند عملکرد درستی داشته باشد، مغز ٢٠% از خونی که قلب پمپاژ می‌کند را دریافت می‌کند. بعلاوه، برخلاف بسیاری از اندام‌های دیگر، مغز نمی‌تواند انرژی را در خودش ذخیره کند و به‌صورت مداوم به جریان خون نیاز دارد. در نتیجه، اگر جریان خونرسانی مختل شود، بافت مغز به‌سرعت دچار ایسکمی می‌شود؛ اگر جریان خون فوراً ترمیم نشود، بافت مغز از بین می‌رود. از بین رفتن بافت مغز، سکته‌ی مغزی نامیده می‌شود.
گاهی اوقات خونرسانی به بخشی از مغز مختل می‌شود و این عارضه آنقدر ادامه پیدا می‌کند که علائم ایسکمی مغز بروز پیدا می‌کند ولی منجر به سکته‌ی مغزی نمی‌شود. این وضعیت حمله‌ی ایسکمی گذرا (TIA) نامیده می‌شود. این وضعیت ممکن است علائمی مانند سکته‌ی مغزی داشته باشد و تنها تفاوت این است که علائم پس از چند ساعت از بین می‌روند. دلیل اهمیت حملات ایسکمی گذرا صرفاً نگران‌کننده بودن آن‌ها نیست، بلکه اغلب اوقات به سکته‌ی مغزی کامل منجر می‌شوند. در نتیجه، حملات ایسکمی گذرا همیشه به مراقبت‌های درمانی نیاز دارند.
ایسکمی روده
ایسکمی در دستگاه گوارش، ایسکمی روده یا ایسکمی مزانتریک نامیده می‌شود. این نوع ایسکمی در رگ‌هایی که خون را به روده‌ها می‌رسانند بروز پیدا می‌کند.
ایسکمی روده‌ای مزمن که گاهی اوقات باعث بروز آترواسکلروتیک در شریان‌های روده‌ای می‌شود، باعث بروز علائمی تکرارشونده پس از غذا خواهد شد؛ یعنی زمانی که روده‌ها سعی می‌کنند در نبود خون کافی، غذا را هضم کنند. ایسکمی روده‌ای اغلب اوقات باعث درد شکمی پس از غذا (خصوصاً غذای چرب) می‌شود که به آن آنژین روده می‌گویند.
علائم آنژین روده معمولاً دو تا سه ساعت طول می‌کشد ولی پس از هر وعده‌ی غذایی عود می‌کند.
ایسکمی حاد روده زمانی اتفاق می‌افتد که آمبولی (لخته‌ی خون) در شریان‌های روده گیر کرده باشد. اغلب اوقات، منشاء این لخته‌های خون، قلب است که در نتیجه‌ی فیبریلاسیون دهلیزی ایجاد می‌شود. اگر شدت آمبولی زیاد باشد، منجر به آنفارکتوس روده (از بین رفتن بخشی از روده) می‌شود. آنفارکتوس روده یک بیماری جدی است.
ایسکمی اندام
ایسکمی که در دست یا پا بروز پیدا کند، ایسکمی اندام نامیده می‌شود. این نوع ایسکمی در افراد مبتلاء به بیماری شریان محیطی (PAD) شایع است؛ نوعی آترواسکلروز که بر شریان‌هایی که خون را به دست‌ها و پاها (اغلب پاها) می‌رسانند، تأثیر می‌گذارد.
شایع‌ترین سندرم ایسکمی اندام، لنگش متناوب است؛ دردی که پس از پیاده‌روی معمولاً در یک پا بروز پیدا می‌کند. عارضه‌ی PAD اغلب با آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری درمان می‌شود ولی در بعضی موارد، به جراحی بای‌پس نیاز داریم.
خلاصه
ایسکمی وضعیتی است که در آن خونرسانی به یک بخش از بدن مختل می‌شود. ایسکمی ممکن است در قلب، دست‌ها، دستگاه گوارش و حتی پاها بروز پیدا کند. در صورتی که عوامل خطرساز در سبک زندگی شما وجود داشته باشد و یا به بیماری مبتلاء باشید، احتمال بروز ایسکمی بیشتر خواهد بود؛ ولی همیشه نمی‌توانید از بروز این عارضه پیشگیری کنید.
سؤالات متداول
آیا ایسکمی قابل درمان است؟
در اکثر موارد هدف درمان، بهبود جریان خون است. اگر این درمان‌ها موفقیت‌آمیز باشند، اغلب ایسکمی به کلی از بین می‌رود.
ایسکمی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آزمایشات خاصی وجود دارند که جریان خون به بخش‌های مختلف بدن را بررسی می‌کنند. بعضی از اسکن‌ها برای اندام‌های خاص مانند قلب یا مغز کاربرد دارند. معمولاً از سی‌تی اسکن، اولتراسوند، آنژیوگرام و آزمایشات تصویری دیگر استفاده می‌شود. همچنین برای آزمایش ایسکمی قلب ممکن است از تست استرس استفاده شود تا جریان خون به قلب هنگام فعالیت را بررسی کنند.
آیا استرس باعث بروز ایسکمی می‌شود؟
برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که استرس ذهنی و روحی ممکن است ریسک ابتلاء به ایسکمی خصوصاً ایسکمی قلبی را افزایش دهند.
آیا ایسکمی قابل پیشگیری است؟
ایسکمی همیشه قابل پیشگیری نیست، ولی اقدامات زیادی وجود دارند که برای بهبود سلامت عمومی می‌توانید انجام دهید- مثلاً فعال بودن، داشتن رژیم غذایی سالم، کنترل وزن و عدم استفاده از تنباکو ممکن است به کاهش ریسک بروز ایسکمی کمک کنند.