فشارخون پایین چیست؟ علائم، دلایل و عوارض هیپوتنشن
فشارخون پایین | بازارطب
فشارخون پایین، عددی کم‌تر از 90/60 میلیمتر جیوه است. عوامل مختلفی باعث افت فشارخون می‌شوند. نوع درمان به علت این عارضه بستگی دارد. علائم فشارخون پایین، شامل ضعف و سرگیجه است و البته بسیاری از بیماران نیز هیچ علائمی ندارند. علت این عارضه بر پیش‌آگهی تأثیر می‌گذارد.
فشارخون پایین چیست؟
هیپوتنشن یا فشارخون پایین زمانی بروز پیدا می‌کند که فشارخون شما بسیار کم‌تر از حد انتظار باشد. علت این عارضه ممکن است صرفاً پایین بودن فشارخون، و یا نشانه‌ی بیماری‌های دیگری باشد. ممکن است این عارضه علائمی نداشته باشد. ولی در صورتی که متوجه علائم شدید، لازم است با پزشک مشورت کنید.
👈 زمان مناسب برای اندازه گیری فشار خون
انواع فشارخون پایین
هیپوتنشن دو تعریف دارد.
هیپوتنشن مطلق: فشارخون شما در حالت استراحت، پایین‌تر از 90/60 است.
هیپوتنشن وضعیتی: افت فشارخون هنگام برخاستن از حالت نشسته که بیشتر از سه دقیقه طول بکشد. (افت ناگهانی فشارخون هنگام تغییر وضعیت بدن، طبیعی است، ولی نه برای مدتی طولانی). فشارخون سیستولیک (بالا) باید ۲۰ میلیمتر جیوه یا بیشتر و دیاستولیک (پایین) باید ۱۰ میلیمتر جیوه یا بیشتر باشد. از آنجایی که عامل این نوع افت فشارخون تغییر وضعیت بدن است، به آن هیپوتنشن وضعیتی گفته می‌شود.
اندازه‌گیری فشارخون شامل دو عدد است:
سیستولیک (عدد بالا): این عدد، نشان‌دهنده حداکثر فشاری است که هنگام ضربان قلب به شریان‌ها وارد می‌شود.
دیاستولیک (عدد پایین): این عدد نشان‌دهنده حداقل فشاری است که هنگام ضربان قلب به شریان‌ها وارد می‌شود.
چه عددی نشان‌دهنده فشارخون پایین است؟
فشارخون پایین کم‌تر از 90/60 میلیمتر جیوه است. فشارخون نرمال بالاتر است و به 120/80 میلیمتر جیوه می‌رسد.
فشار خون پایین چقدر شایع است؟
از آنجایی که فشارخون پایین بدون علامت نیز شایع است، نمی‌توان تشخیص داد چند نفر به این عارضه مبتلاء هستند. بااین‌حال، به نظر می‌رسد امکان ابتلا به فشارخون وضعیتی با افزایش سن، بیشتر می‌شود. این‌طور تخمین زده شده که ۵٪ از افراد در ۵۰ سالگی به این عارضه مبتلاء هستند. این عدد در افراد بالای ۷۰ سال، به بیشتر از ۳۰٪ می‌رسد.
چه کسانی به فشارخون پایین مبتلا می‌شوند؟
امکان ابتلای تمام افراد به فشارخون پایین وجود دارد و این به علت ابتلاء بستگی دارد. بااین‌حال، علائم این عارضه در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر است (خصوصاً هیپوتنشن وضعیتی). همچنین ممکن است در افرادی که فعالیت جسمی بیشتری دارند و جوان‌تر هستند، احتمال ابتلاء به این عارضه بدون علائم وجود داشته باشد.
علائم و دلایل
علائم ابتلا به فشارخون پایین شامل چه مواردی است؟
این علائم شامل:
- سرگیجه و سبکی سر
- غش کردن یا از حال رفتن (سنکوپ)
- حالت تهوع یا استفراغ
- تاری دید
- تنفس سریع و کم‌عمق
- احساس ضعف یا خستگی
- احساس کسالت یا بی‌حالی
- اختلال حواس یا عدم تمرکز
- پریشانی یا تغییرات رفتاری غیرعادی (بیمار مثل همیشه رفتار نمی‌کند)
تأثیرات این عارضه به دلایل و سرعت گسترش آن بستگی دارد. به مرور زمان، افت فشارخون معمولاً به‌طور عادی اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، فشارخون پایین در افراد مسن شایع‌تر است. فشارخون پایین به این معناست که خون کافی به برخی از اندام‌های بدن نمی‌رسد. این تأثیرات ممکن است باعث اختلالات جسمی شوند و گاهی حتی خطرناک هستند.
معمولاً بدن شما به‌طور خودکار فشارخون را تنظیم می‌کند. در صورت افت فشارخون، بدن با افزایش ضربان قلب یا انقباض رگ‌های خونی آن را جبران می‌کند. علائم هیپوتنشن زمانی بروز پیدا می‌کنند که بدن قادر به انجام این کارها نیست.
در بسیاری از افراد، فشارخون پایین هیچ علامتی ندارد. حتی گاهی اوقات افراد بدون اندازه‌گیری فشارخون، متوجه نمی‌شوند که به این عارضه مبتلا هستند.
علائم احتمالی فشارخون پایین شامل چه مواردی هستند؟
کادر درمان ممکن است علائمی شامل این موارد را مدنظر قرار دهند:
- ضربان قلب بسیار آهسته یا بسیار سریع
- رنگ پوست که روشن‌تر از حالت عادی است
- سرد شدن کشکک زانو
- برون‌ده قلب (مقدار خونی که توسط قلب پمپاژ می‌شود)
- برون‌ده ادراری پایین
چه عواملی باعث افت فشارخون می‌شود؟
هیپوتنشن به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. عواملی که باعث افت فشارخون می‌شوند، شامل:
- هیپوتنشن وضعیتی: این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که شما ناگهان از جا بلند می‌شوید و بدن شما نمی‌تواند خون کافی را به مغز برساند.
- بیماری‌های دستگاه عصبی مرکزی: عارضه‌هایی مانند بیماری پارکینسون ممکن است بر کنترل فشارخون توسط دستگاه عصبی تأثیر بگذارند. افرادی که به این عارضه‌ها مبتلاء هستند ممکن است پس از خوردن غذا دچار افت فشارخون شوند؛ زیرا سیستم گوارش آن‌ها برای هضم غذا از خون بیشتری استفاده می‌کند.
- کاهش حجم خون: خونریزی ناشی آسیب‌دیدگی‌های متعدد ممکن است باعث افت فشارخون شود. کم آب شدن بدن نیز به کاهش حجم خون کمک می‌کند.
- عارضه‌های خطرناک: این عارضه‌ها شامل ریتم نامنظم قلب (آریتمی)، آمبولی ریه (PE)، حمله‌ی قلبی، و فروپاشی ریه است. واکنش‌های آلرژیک خطرناک (آنافیلاکسی یا بیش‌دفاعی) یا واکنش‌های ایمنی به عفونت‌های مزمن (عفونت خونی) نیز منجر به افت فشارخون می‌شوند.
- عارضه‌های قلبی و ریوی: درصورتی‌که بیمار به نارسایی ریوی مبتلا باشد و یا زمانی که ضربان قلب خیلی آهسته و یا خیلی سریع باشد، احتمال افت فشارخون وجود دارد. نارسایی حاد قلبی (ضعیف بودن ماهیچه‌ی قلب) نیز عامل دیگر افت فشارخون است.
- داروهای تجویزی: داروهای فشارخون بالا، نارسایی قلبی، اختلال نعوظ، مشکلات عصبی، افسردگی و موارد دیگر، ممکن است منجر به افت فشارخون شوند.
- الکل یا مواد مخدر: مواد مخدر و الکل می‌توانند باعث کاهش فشارخون شوند (در مدتی کوتاه). برخی از مکمل‌های گیاهی، ویتامین‌ها یا درمان‌های خانگی نیز باعث کاهش فشارخون می‌شوند. به همین دلیل باید همیشه درمورد داروهایی که مصرف می‌کنید، با پزشک صحبت کنید.
- بارداری: احتمال بروز هیپوتنشن وضعیتی، در سه‌ماهه‌ی اول و دوم بارداری وجود دارد. خونریزی یا عارضه‌های دیگر در دوران بارداری می‌تواند باعث کاهش فشارخون شود.
- دمای شدید: هوای بسیار سرد یا بسیار گرم بر هیپوتنشن تأثیر می‌گذارد و تأثیرات آن را بیشتر می‌کند.
عوارض فشارخون پایین
عارضه‌های ناشی از افت فشارخون شامل این موارد هستند:
- زمین خوردن یا حوادث ناشی از زمین خوردن: سرگیجه و ضعف ناشی از افت فشارخون باعث می‌شود این خطرات ایجاد شوند. زمین خوردن ممکن است باعث شکستگی استخوان‌ها، ضربه‌ی مغزی و آسیب‌دیدگی‌های جدی و خطرناک دیگری شود. اگر به فشارخون پایین مبتلاء هستید، پیشگیری از زمین خوردن باید یکی از اولویت‌هایتان باشد.
- شوک: افت فشارخون ممکن است بر اندام‌ها تأثیر بگذارد و باعث کاهش حجم خون در آن‌ها شود. این مسئله باعث آسیب‌دیدگی اندام‌ها و حتی شوک می‌شود (یعنی به دلیل کمبود خون و اکسیژن، در عملکرد اندام‌ها اختلال ایجاد می‌شود).
- مشکلات قلبی یا سکته‌ی مغزی: فشارخون پایین ممکن است باعث شود قلب با سرعت بیشتر یا کمتری خون را پمپاژ کند. به مرور زمان، این اتفاق باعث آسیب‌دیدگی قلب و حتی نارسایی قلبی می‌شود. همچنین ممکن است باعث ترومبوز وریدی عمقی (DVT) و ضربه‌ی مغزی شود؛ زیرا در اثر عدم جریان خون، لخته‌های خونی ایجاد می‌شوند.
تشخیص و آزمایش
نحوه‌ی تشخیص فشارخون پایین
تشخیص هیپوتنشن ساده است. تنها کاری که لازم است انجام دهید، این است که فشارخون خود را اندازه بگیرید. ولی تشخیص این‌که چرا به هیپوتنشن مبتلاء شده‌اید، مسئله‌ی دیگری است. اگر دارای علائم هستید، پزشک می‌تواند با انجام آزمایشات مختلف از علت این عارضه و خطرات ناشی از آن آگاه شود.
برای تشخیص فشار خون پایین چه آزمایشاتی لازم است؟
ممکن است پزشک به شما توصیه کند که آزمایشات زیر را انجام دهید:
تست آزمایشگاهی
آزمایشاتی روی خون و ادرار می‌تواند در تشخیص مشکلاتی شامل موارد زیر، به ما کمک کند:
- دیابت
- کمبود ویتامین
- مشکلات تیروئیدی یا هورمونی
- کمبود آهن (کم‌خونی)
- بارداری (در افرادی که امکان بارداری دارند)
تصویربرداری
اگر پزشک بر این باور است که احتمال دارد ریشه‌ی مشکلات قلبی یا ریوی شما، فشارخون پایین باشد، احتمالاً برای اطمینان از تصویربرداری کمک می‌گیرد. این نوع آزمایش شامل:
- ایکس‌ری
- اسکن‌های توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام‌آرآی)
- اکوکاردیوگرافی یا تست‌های اولتراساند (امواج صدا با فرکانس بالا)
آزمایش تشخیصی
این آزمایشات برای تشخیص مشکلات خاصی در قلب یا دیگر قسمت‌های بدن به ما می‌کنند.
- الکتروکاردیوگرام یا اکو قلب (ECG یا EKG)
- تست استرس یا تست ورزش
- تست تیلت (به تشخیص هیپوتنشن وضعیتی کمک می‌کند)
کنترل و درمان
نحوه‌ی درمان فشارخون پایین
درمان فشارخون پایین اغلب با آگاهی از علت بروز این عارضه آغاز می‌شود. اگر پزشک بتواند مستقیماً عامل فشارخون پایین را درمان کند، هیپوتنشن خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند. برای مثال، ممکن است علت هیپوتنشن آسیب‌دیدگی یا کم‌خونی باشد. ترمیم آن آسیب‌دیدگی و تزریق خون می‌تواند باعث بهبود هیپوتنشن شود.
اگر داروهایی که مصرف می‌کنید بر فشارخون شما تأثیر گذاشته باشند، ممکن است پزشک دُز آن‌ها را تغییر دهد یا از شما بخواهد مصرف آن را به کلی قطع کنید.
اگر عامل فشارخون پایین مشخص نباشد، باز هم امکان درمان آن وجود دارد. با این حال، هیپوتنشن تنها زمانی قابل درمان است که علت آن نیز قابل درمان باشد.
از کدام داروها و روش‌های درمانی استفاده شود؟
مهم‌ترین چیز برای پزشکی که فشارخون پایین را درمان می‌کند، این است که علت زمینه‌ای را پیدا کرده و آن را اصلاح کند. درمان‌ها شامل تزریق سرم، مصرف آنتی‌بیوتیک، جراحی یا حتی پیوند قلب است. برخی از افراد مبتلاء به فشارخون پایین باید در بیمارستان بستری شوند.
درمان فشارخون پایین به‌طور مستقیم معمولاً به سه روش اتفاق می‌افتد:
- افزایش حجم خون: این روش که به آن احیاء با مایعات گفته می‌شود، شامل تزریق مایعات به خون شماست. نمونه‌هایی از آن شامل تزریق درون‌وریدی (IV) یا تزریق خون و پلاسما است.
- انقباض رگ‌های خونی: همان‌طور که داروهایی برای کاهش فشارخون وجود دارند، بعضی از داروهای دیگر به افزایش فشارخون کمک می‌کنند.
- تغییر نحوه‌ی کنترل مایعات در بدن: کلیه‌های شما مسئول حفظ تعادل مایعات در بدن هستند. ممکن است بعضی از داروها باعث شوند کلیه‌های شما مایعات و نمک را در بدن نگه دارند. این کار در کنترل فشارخون پایین کمک‌کننده است.
اگر پزشک تشخیص دهد که شما به هیپوتنشن مبتلاء هستید، ممکن است طبق روال زیر عمل کند:
- توصیه به تغییر رژیم غذایی: افزایش نمک اغلب می‌تواند به افزایش فشارخون کمک کند.
- آموزش درمورد تشخیص و واکنش به علائم: آگاهی درمورد هیپوتنشن، راهی برای کمک به بیمار به منظور جلوگیری از علائم آن است. پزشک به شما آموزش می‌دهد که در شروع بروز علائم چه اقداماتی انجام دهید.
عوارض/ عوارض جانبی درمان
عوارض درمانی به دارویی که مصرف می‌کنید یا روش درمانی که برای شما مورداستفاده قرار می‌گیرد، بستگی دارد. پزشک شما می‌تواند درمورد عوارض جانبی احتمالی به شما توضیح دهد. دلیل این کار، این است که شما وضعیت خاص خود از جمله وضعیت سلامت و داروهایی که مصرف می‌کنید را مدنظر داشته باشید.
چه مدت پس از درمان احساس بهبودی می‌کنم؟
مدت زمان بهبودی به عاملی که باعث افت فشارخون شده، بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است چندین روز یا حتی چند هفته زمان ببرد تا داروها به بهبود شما کمک کنند.
پیشگیری از فشار خون پایین
چطور می‌توانم ریسک ابتلاء به فشارخون پایین را کاهش دهم؟
معمولاً امکان کاهش یا پیشگیری از ابتلاء به فشارخون پایین وجود ندارد. تنها مورد استثناء این است که از کارهایی که منجر به این عارضه می‌شوند، خودداری کنیم؛ مثلاً مصرف مواد مخدر یا داروهای مکمل/گیاهی که باعث کاهش فشارخون می‌شوند.
مصرف وعده‌های کوچک‌تر غذایی با کربوهیدرات کم‌تر نیز ممکن است به پیشگیری از کاهش فشارخون پس از غذا کمک کند.
اگر به فشارخون پایین مبتلاء باشم، چه مشکلی برایم ایجاد می‌شود؟
در صورت ابتلاء به فشارخون پایین مشکلات ناشی از آن، به عامل این عارضه و این‌که دارای علائم هستید یا خیر، بستگی دارند. اگر علائم ندارید، احتمالاً این عارضه مشکلی برایتان ایجاد نمی‌کند.
اگر دارای علائم بودید، هیپوتنشن ممکن است هنگام ایستادن، مراقبت از خود، آشپزی، رانندگی یا بسیاری از فعالیت‌های دیگر برایتان مشکل ایجاد کند. به همین دلیل، آگاهی از فشارخون پایین و پیروی از دستور پزشک در کاهش اثرات این عارضه بسیار اهمیت دارد.
فشارخون پایین چقدر طول می‌کشد
مدت‌زمان این عارضه به دلیل آن بستگی دارد. اگر دلیل هیپوتنشن، بالا رفتن سن باشد احتمالاً تا پایان عمر به این عارضه مبتلاء خواهید بود.
وضعیت فشارخون پایین در آینده
اگر به فشارخون پایین مبتلاء هستید و هیچ علائمی ندارید، معمولاً آسیبی به شما نمی‌رساند و تأثیری بر روند زندگیتان نخواهد داشت.
اگر دارای علائم هستید، علت زمینه‌ای معمولاً تعیین‌کننده‌ی وضعیت این عارضه در آینده خواهد بود. پزشک بهترین کسی است که می‌تواند به شما بگوید این عارضه چه مشکلاتی برایتان ایجاد می‌کند و چگونه باید آن را کنترل کنید.
چگونه از خودم مراقبت کنم؟
اگر دارای علائم هیپوتنشن هستید، بهترین کار این است که طبق دستور پزشک عمل کنید. توصیه‌های آن‌ها ممکن است شامل این موارد باشد:
کنترل رژیم غذایی: پیروی از توصیه‌های غذایی خصوصاً درمورد میزان مصرف نمک به کاهش علائم ناشی از هیپوتنشن کمک می‌کند.
مصرف داروها: این کار به کاهش علائم شدید و تأثیرات مخرب ناشی از فشارخون پایین به بیمار کمک می‌کند.
نوع لباس پوشیدن: جوراب‌های فشاری که فشار ملایمی را به پا وارد می‌کنند، می‌توانند به جریان خون و افزایش فشارخون کمک کنند.
آهسته انجام دادن کارها: هنگام برخاستن، عجله نکنید؛ خصوصاً اگر به هیپوتنشن وضعیتی مبتلاء هستید. این کار از سرگیجه و ضعف ناشی از هیپوتنشن جلوگیری می‌کند.
نشستن: اگر احساس سرگیجه دارید، بنشینید. زمین خوردن در حالت ایستاده ممکن است منجر به آسیب‌دیدگی‌های خطرناکی شود؛ مثلاً شکستگی لگن، ضربه‌ی مغزی، شکستگی جمجمه یا شکستگی دنده‌ها.
غذاها و نوشیدنی‌هایی که برای فشارخون پایین مفید/مضر هستند
اگر به فشارخون پایین مبتلاء هستید، باید:
- بیشتر آب بنوشید.
- در مصرف الکل زیاده‌روی نکنید.
- به غذاهایتان نمک اضافه کنید.
حتماً پیش از این اعمال این تغییرات، با پزشک مشورت کنید. او می‌تواند شما را دقیق‌تر راهنمایی کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر می‌دانید که به هیپوتنشن مبتلاء هستید، به محض این‌که علائم آن بر روال زندگی شما تأثیر گذاشت، به پزشک مراجعه کنید.
اگر نمی‌دانید که به هیپوتنشن مبتلاء هستید، در صورتی که به‌طور مکرر احساس سرگیجه یا ضعف دارید به پزشک مراجعه کنید. این کار بسیار مهم است، زیرا ممکن است این نشانه‌ی بیماری‌های دیگر باشد که برخی از آن‌ها خطرناک هستند.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
اگر به فشارخون پایین مبتلاء هستید، باید در این مواقع به بیمارستان مراجعه کنید:
- احساس درد در قفسه‌ی سینه
- بی‌حالی یا غش
- زمین خوردن و ضربه به سر (خصوصاً زمانی که داروهای رقیق‌کننده‌ی خون مصرف می‌کنید)
- داشتن علائم شوک، مانند احساس سرما، تعریق، تنفس سریع یا ضربان قلب بالا. همچنین ممکن است پوست لب‌ها یا زیرناخن‌ها، آبی شود.
چه سؤالاتی را باید از پزشک بپرسم؟
پرسش‌هایی که باید از پزشک بپرسید شامل:
- آیا علت پایین بودن فشارخون من را می‌دانید؟
- آیا به درمان نیاز دارم؟
- بهترین درمان برای من چیست؟
- چندوقت یک‌بار باید فشارخون خود را چک کنم؟
یادداشتی از بازارطب
هیپوتنشن عارضه‌ای است که شاید هیچ علامتی نداشته باشد و بسیاری از مردم حتی متوجه آن نمی‌شوند. در افراد دیگر، این عارضه علائم ناخوشایندی دارد و حتی ممکن است زندگی روزمره‌‌ی بیمار را مختل کند. اگر فکر می‌کنید که به فشارخون پایین مبتلاء شده‌اید، تشخیص و درمان آن ضروری است. تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند از عوارض این بیماری جلوگیری کند. خوشبختانه، فشارخون پایین اغلب قابل درمان است و پزشک می‌تواند توضیحات لازم در این زمینه را به شما ارائه کند.