مراحل بهبود زخم

بهبود زخم

مراحل بهبود زخم فازهای مختلفی دارد. در هریک از این فازها اتفاقات متفاوتی منجر به پیشبرد بهبود زخم می شوند. مراحل تکامل زخم ثابت است. تغییرات ایجاد شده در هر مرحله از بهبود زخم، مستلزم پیگیری درمان مناسب می باشد. متخصصین بالینی با داشتن دانش و اطلاعات کافی در درمان زخم، از بهترین و مناسب ترین پانسمان ها و درمان موضعی استفاده می کنند.

التیام زخم

زمان: ۰-۲ ساعت
اولین فاز از مراحل بهبود زخم است.
به محض آسیب و فعال سازی ترومبین پلاسما، تولید فیبرینوژن و شکل گیری مش فیبرینی آغاز می شود.
این مش با گیر انداختن پلاکت ها در محل آسیب، منجر به آزاد شدن مواد ضد التهابی می شود که حاوی فاکتور رشد مشتق از پلاکت (PDGF) هستند.
PDGF، یک ماده جاذب شیمیایی برای نوتروفیل ها، ماکروفاژها و فیبروبلاست ها محسوب می شود.

مرحله التهاب زخم

زمان: ۰-۳ روز

در این مرحله نوتروفیل ها خود را به محل آسیب و زخم می رسانند و باعث حذف مواد زائد، سلول های مرده و نابودی باکتری ها می شوند.
در انفجار تنفسی نوتروفیل ها با مصرف اکسیژن و ترشح پراکسیدازها، باعث نابودی عوامل میکروبی خواهند شد.
بعد از گذشت ۲۴ ساعت از آسیب، ماکروفاژها/ منوسیت ها نسبت به تنظیم التهاب و ترمیم بافت فعال می شوند.
در این مرحله ماکروفاژهای فعال فاکتورهای رشدی آزاد می کنند که باعث تسریع رگ زایی و تشکی بافت گرانوله خواهد شد.

مرحله تکثیر

زمان: ۳-۲۱ روز

در این مرحله ماکروفاژها با ترشح فاکتور رشد تغییر دهنده بتا، موجب تفکیک و تکثیر فیبروبلاست ها می شوند.
فیبروبلاست ها انواعی از سلول ها هستند که در بافت گرانوله یافت می شوند و کلاژن و ماتریکس برون سلولی تولید می کنند.
ماتریکس های برون سلولی متشکل از هیالورونیک اسید، فیبرونکتین و گلیکوپروتئین هستند.
ماتریکس بین سلولی میزان و ترکیب مایعات بافت را تنظیم نموده و نقش مهمی در تکثیر، تفکیک و چسبندگی سلول ها دارند.
بافت گرانوله باعث افزایش تولید رگ های خونی و تولید کلاژن بیشتری می شود.
روند تشکیل رگ های خونی مستقیما توسط فاکتور رشد اندوتلیال عروقی تحریک می شود.
ماکروفاژها نیز با ترشح ماتریکس متالوپروتئیناز، از اتصال سلول ها به کلاژن و یا ماتریکس کم می کند.
فیبروبلاست ها و کراتینوسیت ها به سمت محل آسیب و زخم حرکت کرده و بستر زخم را پوشش می دهند.

مرحله بازسازی و بلوغ

زمان: ۲ هفته تا چند سال

تشکیل بافت، انقباض زخم و تولید کلاژن، علائمی از بازسازی و بلوغ زخم هستند.
درمان زخم در بزرگسالان با اسکار و تولید کلاژن همراه می باشد.
از طرف دیگر، بهبود زخم در نوزادان و کودکان، با تولید کلاژن کمتر و بافت انعطاف پذیر و نرم همراه می باشد.
ترشح فاکتور رشد تغییر دهنده بتا، میزان هیالورونیک اسید و کلاژن را تنظیم می کند.

ترمیم زخم با کلاژن

مواد بیولوژیکی و موضعی حاوی کلاژن به تسریع مراحل بهبود زخم کمک می کنند.

• collagen
  این قبیل محصولات به طور صد در صد از کلاژن گاو به دست می آیند و در اتصال با بافت پوست می باشد.
• Medifil
  از مدیفیل ها می توان در زخم های عفونی، ترشحی و یا حفرات عمیق و آلوده استفاده کرد. پدهای مدیفیل نیز برای زخم های حفره ای عمیق مناسب هستند. در درمان زخم های خشک، و  یا زخم هایی که ترشح کمی دارند، میتوان از ژل مدیفیل استفاده کرد.
• Skin Temp
  (دمای پوست) نیز برای زخم های سطحی و خشک مناسب است.
• فیبراکول (Fibracol)
  فیبراکول پانسمانی غیر جاذب و کلاژنی است که با آلژینات کلسیم ترکیب شده است. از این پانسمان در زخم هایی با ترشح زیاد و متوسط و زخم های باز، استفاده می شود. پانسمان Fibrcol با فراهم کردن محیطی مرطوب برای زخم، از خشک شدن زخم نیز پیشگیری می کند.

بیشتر بخوانید > پانسمان آلژینات چیست

• ژل زخم کلاژنی
  این ژل با هیدراته و نرم کردن بافت های نکروزه، به تسریع روند اتولیز کمک می کند، به علاوه این که، محیط زخم را نیز مرطوب نگه می دارد.
• پانسمان کلاژنی
  گزینه بعدی hyCure است که ۹۶ درصد آن از کلاژن تشکیل شده است.
  این پانسمان، پودر پروتئینی هیدرولیز شده ای است که باعث تشکیل ژل در بستر زخم می شود.
  به عنوان فیلر و جاذب ترشح عمل می کند.

هیالورونیک اسید

هیالورونیک اسید نوع دیگری از مواد بیولوژیکی و موضعی در بهبود و درمان زخم است..
هیالورونیک اسید عنوان یکی از اجرای مهم ماتریکس زخم، به تسریع رشد و حرکت فیبروبلاست ها و کنترل هیدراسیون زخم کمک می کند.

پانسمان هیالورونیک اسید

• کانواتک – CanvaTec
  پانسمانی است استری از هیالورونیک اسید.
• هیالوفیل F
  پوششی مشابه مواد پشمی و هیالوفیل R، موادی به شکل طناب درآمده هستند که هر دو در پانسمان های زخم قابل استفاده بوده و ژل هیدروفیلی مملوء از هیالورونیک اسید را تولید می کنند.
• Apligraf
  ماده شفاف و نرمی است که تا ۵ روز در دمای اتاق قابل نگه داری می باشد.
  حاوی ماتریکس برون سلولی، فیبروبلاست و کراتبینوسیت ها است.
  به تولید فاکتورهای رشد و در نهایت بهبود زخم کمک می کند.
• Dermagraft
  حاوی کلاژن گلیکوز آمینوگلیکان نوع دو و سه و فاکتورهای رشد است.
  در درمان زخم پای دیابتی بسیار موثر می باشد.
• Transcyte
  حاوی سلول های بافت غشایی به همراه لایه های اپیدرم می باشد.
  در درمان سوختگی درجه سه توصیه می شود.
• Epicel
  در درمان زخم های ضخیم پوستی که نیاز به گرافت و پیوند دارند قابل استفاده است.

فاکتور رشد و درمان زخم

فاکتورهای رشد نقش مهمی در پیشبرد مراحل بهبود زخم دارند. بنابراین می توان از مواد افزایش دهنده این فاکتورها جهت ترمیم سریعتر زخم استفاده نمود. برخی از این مواد عبارتند از:

• پماد پانافیل – Panafil

  به رفع مواد زائد و مرده از روی زخم کمک می کند.
  مس موجود در این پماد از تشکیل فیبرین جلوگیری کرده و باعث افزایش تولید کلاژن می شود.
  کلروفیلین موجود در این پماد، تکثیر و تولید فیبروبلاست و کراتینوسیت ها را افزایش می دهد.

• Biafine WDE

  حاوی آلژینات سدیم/ ترولامین است.
  ماکروفاژها را به سمت محل آسیب و زخم می کشاند.
  محیط مرطوبی را برای زخم فراهم می کند.
  در سوختگی و آسیب های پوستی استفاده می شود.

• زینک اکساید

  کمبود این ماده باعث تاخیر در مراحل بهبودی زخم می شود و از میزان استریل بودن زخم در زمان بهبود نیز کاسته خواهد شد.
  تولید لایه پوستی جدید، کاهش التهاب و پیشگیری از رشد باکتری و بروز عفونت از وظایف زینک می باشد.

تنظیم ترشحات زخم

پانسمان های جاذب که به تنظیم ترشح مایع از زخم کمک می کنند عبارتند از:

• Mesalt
  گاز پانسمان آغشته بهNaCl با استفاده از فشار اکوتیکی، هر گونه مایع، ترشح و بافت نکروزه را از زخم جدا می کند.
  از این پانسمان در درمان زخم های عفونی نیز استفاده می شود.
• Multidex
  به صورت پودر و یا ژل موجود هستند.
  با جذب ترشحات لایه محافظی برای زخم ایجاد می کنند.
  در درمان زخم عفونی و غیر عفونی از نوع زخم دیابتی یا سوختگی درجه دو قابل استفاده هستند.
• پانسمان فوم
  از فوم پلی یورتان ساخته شده اند.
  میزان ترشح را به خصوص در مرحله التهابی به میزان قابل قبولی کاهش می دهد.
• آکواسل – Aquacel
  از هیدرو فیبر شامل فیبرهای متیل سلولزی ساخته شده است.
  با جذب مایع و ترشحات زخم باعث می شوند تا پانسمان نرم و جاذب شود.
  در ایجاد محیط مرطوب، رفع مواد زائد، بدون آسیب به بافت جدید کمک می کند.
  در زخم حاد، مزمن و ترشحی کاربرد دارد.
• آلژینات کلسیم
  کاملا استریل و متشکل از فیبرهای ضخیم با قدرت جذب بالای هستند.
  به صورت پودر و نواری شکل در دسترس هستند.
  در زخم هایی با ترشح زیاد کاربرد دارند.
• PolyMem
  با نرم کردن پوست زخم و بافت نکروزه موجب تمیزی بستر زخم در تمام طول درمان و بهبود می شوند.

مواد جاذب ترشحات زخم

• Iodosorb Gel (ژل های یدی)
  در درمان زخم عفونی مورد استفاده قرار می گیرد.
  با جذب ترشح زخم و آزاد کردن ید، محیط ضد میکروبی را برای زخم فراهم می کند.
  پانسمان های یدی را بایستی روزانه و یا سه بار در هفته تعویض کرد.
• Debrisan
  با جذب و گیر انداختن باکتری ها، از ادم و بوی بد زخم جلوگیری می کنند.
  در درمان زخم های عفونی ناشی از زخم جراحی، زخم بستر و زخم پای دیابتی استفاده می شود.
• Iodoflex (یدوفلکس)
  این ماده بسیار جاذب می باشد و محیط مرطوبی را برای زخم فراهم می کند.
  از این قبیل مواد در درمان زخم پای دیابتی که دچار عفونت شده استفاده می شود.

مواد مرطوب کننده و پانسمان مرطوب

• هیدروژل (ژل دئودرم و Aquasorb)
  این محصولات ژل های پلی مری جاذب هستند و باعث می شوند تا محیط زخم مرطوب باقی بماند.
• هیدروکلوئید
  برای زخم های نکروزه و خشک و زخم های گرانوله مناسب می باشند.
  مانع از رسیدن باکتری، آب و اکسیژن به بستر زخم می شوند.
  بهتر است هر دو روز یک بار تعویض شود.
• پانسمان TenderWet
  این پانسمان ها پدهای پلی آکریلات آغشته به محلول رینگر هستند، که مولکول های پروتئینی موجود در بافت های مرده زخم را جذب می کنند. با ورود ترشح پروتئینی به داخل پد، محلول رینگر به سمت بستر زخم رها می شود.

آنتی باکتریال موضعی

یون های نقره موجود در انواع پانسمان نقره، با انسداد سلول ها باعث نابودی سریع میکروب ها می شوند. این میزان نابودی، نه تنها به میزان نقره موجود، بلکه به رادیکال های نقره تولید شده بستگی دارد. نقره باعث افزایش کلسیم در زخم و در نتیجه تحریک و تولید پوست بر روی زخم خواهد شد.

• کرم سیلوادن (Silvadene)
  این کرم بر روی باکتری های گرم منفی و گرم مثبت، تاثیر می گذارد. از این محصول در درمان و پیشگیری از عفونت در سوختگی ها استفاده می شود. از آن جایی که این کرم از مشتقات سولفانامید است، مراقب هر گونه آلرژی و حساسیت باشید.
• اکتیکوت (Acticoat)
  در سوختگی ها و اکتیکوت ۷ (Acticoat 7) در زخم ها. اکتیکوت به عنوان سد ضد میکروبی در سوختگی ها، زخم ها و گرافت های پوستی مورد استفاده قرار می گیرد، و بر روی باکتری های گرم منفی و گرم مثبت، تاثیر می گذارد. ابتدا بایستی پانسمان را با آب استریل، مرطوب کنید، و سپس پانسمان را به اندازه مورد نیاز برش داده و بر روی ناحیه مورد نظر قرار دهید. پانسمان را با یک پانسمان ثانویه بپوشانید. زمان تعویض این پانسمان در سوختگی ها هر سه روز یک بار، و در زخم ها هفته ای یک بار می باشد.

ضدعفونی کننده‎ زخم

یون پوویدون، استیک اسید، هیدروژن پراکساید، و محلول Dakin، برای فیبروبلاست های انسانی سمی هستند و مانع سنتز کلاژن و تشکیل بافت، می شوند. با ضد عفونی کردن زخم، باکتری و عفونت از روی زخم برداشته خواهد شد. بعد از گذشت ۱۵ دقیقه این مواد بایستی شسته شوند.

• بتادین
  باعث تسریع نابودی میکروب ها می شود.
  به صورت محلول، کرم و پماد در دسترس می باشد.
  محلول بتادین حاوی موادی است که برای روند بهبودی زخم مضر هستند و بهتر است که استفاده نشود.
  اما کرم و پماد این محصول، سمیت کمتری برای زخم دارند.
• Iodosorb
  تنها ژلی است که مانع رشد میکروب ها می شود و به جذب ترشح نیز کمک می کند.
  استفاده طولانی مدت از این محصول می تواند اثرات منفی در روند بهبودی زخم داشته باشد.
  استفاده از فرم کرمی این محصول، فاقد عوارض است و توصیه می شود.
• زینک اکساید
  زینک اکساید در تسریع روند بهبودی زخم و تولید پوست مجدد بسیار موثر است و اثرات ضد میکروبی دارد.
• پانافیل (Panafil)
  مس موجود در این محصول با کاهش لخته شدن خون باعث تسریع روند بهبودی و تحریک و تولید پوست مجدد می شود.
  اکسیژن و مواد غذایی بیشتری به زخم رسیده و از تشکیل فیبرین و عفونت پیشگیری خواهد شد.
• اوره- پاپائین
  اوره با تسریع روند پروتئولیز باعث می شود پروتئین های بیشتری در محل زخم رها شوند و فعالیت آنزیمی پاپائین آغاز گردد.
  ممکن است در طول درمان و به دلیل واکنش التهابی مقداری درد احساس شود.
• Santyl
  به تسریع روند بهبودی زخم و برداشته شدن بافت مرده (دبریدمان) از روی زخم کمک می کند.
  بافت های مرده توسط کلاژن به زخم چسبیده و اگر رشته های فیبری از هم جدا نشوند، امکان حذف بافت نکروزه نیز وجود ندارد.
  کلاژناز با فعالیت آنزیمی خود کلاژن را به ماده ژلاتینی تبدیل می کند.

قیمت پانسمان آلژینات

نتیجه گیری

مراقبت از زخم در عین اینکه پیچیدگی، مرحله بسیار مهمی در درمان و مراقبت از زخم محسوب می شود.
محصولات و پانسمان هایی که در این مقاله به آن ها اشاره شد، درمان های موثر و مناسب در بهبودی زخم هستند.

محصولات پرفروش زخم