دیابت نوع یک
دیابت نوع یک چیست؟
وقتی‌که شما دیابت نوع یک دارید پانکراس ( لوزالمعده) شما نمی‌تواند انسولین بسازد.
این هورمون حیاتی به سلول‌های بدن شما کمک می‌کند که قند را به انرژی تبدیل کنند.
بدون آن، قند در جریان خون شما جمع می‌شود و می‌تواند به سطوح خطرناکی برسد.
برای جلوگیری از عوارض تهدید کننده حیات، افراد دچار دیابت نوع یک باید برای تمام طول عمر خود انسولین دریافت کنند.
اولین نشانه‌های اخطار دیابت
علائم دیابت نوع یک معمولاً به‌صورت ناگهانی بروز می‌کنند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
احساس تشنگی بیش‌ازحد عادی ، دهان خشک ، تنفس با بوی میوه‌ای و ادرار زیاد.
هنگامی‌که سطح قند خون بالا باقی می‌ماند، دیابت نوع یک اغلب منجر به موارد زیر می‌شود:
کاهش وزن، اشتهای زیاد، نداشتن انرژی و بی‌حالی
مشکلات پوستی ناشی از دیابت
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع یک دچار مشکلات پوستی آزاردهنده می‌شوند که شامل موارد زیر است:
عفونت باکتریایی، عفونت‌های قارچی و خارش، خشکی پوست، جریان خون نامناسب پوست
زنان مبتلا به دیابت نوع یک به‌احتمال بیشتری دچار عفونت‌های قارچی دستگاه تناسلی می شوند.
بچه‌ها ممکن است دچار کاندیدا که یک نوع شدید عرق‌سوز است و توسط قارچ ایجاد می‌شود شوند.
این عفونت قارچی می‌تواند به‌راحتی از ناحیه پوشک به قسمت‌های ران‌ها و شکم گسترش پیدا کند.
عوارض خطرناک دیابت نوع یک
وقتی‌که قند خون کنترل نشود دیابت نوع یک می‌تواند علائم جدی‌تری مانند بی‌حسی یا گزگز در پاها، تاری دید، افت شدید قند خون ( هیپوگلیسمی) و از هوش رفتن ایجاد کند.
اگر قند خون بسیار بالا یا بسیار پایین بیاید، ممکن است فرد به کمای دیابتی برود.
ممکن است قبل از این کما هیچ علائم هشداری وجود نداشته باشد. در این صورت شما نیاز به درمان اورژانسی خواهید داشت.
کتواسیدوز دیابتی
بدون درمان، دیابت نوع یک سلول‌های شما را خالی از قندی می‌کند که برای انرژی آن‌ها موردنیاز است.
بدن شما شروع به سوزاندن چربی به‌جای قند می‌کند که باعث تجمع کتون ها در جریان خون می‌شود.
این‌ها اسیدهایی هستند که بدن شما را مسموم می‌کنند.
علاوه بر این تغییراتی که در خون شما ایجاد می‌شود می‌تواند باعث شروع شرایط تهدیدکننده حیات بنام کتواسیدوز دیابتی شود.
این شرایط یک اورژانس پزشکی است و باید به‌سرعت درمان شود.
ممکن است شما نیاز به مراجعه به اورژانس داشته باشید.
تفاوت دیابت نوع یک و نوع دو
در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی شما سلول‌های لوزالمعده شما را که انسولین می سازند تخریب می‌کند.
در دیابت نوع دو، لوزالمعده تحت حمله نیست.
معمولاً لوزالمعده مقدار کافی انسولین تولید می‌کند ولی بدن شما نمی‌تواند به‌خوبی از این انسولین استفاده کند.
نشانه‌های این دو گونه از دیابت مشابه هستند ولی معمولاً در دیابت نوع یک نشانه‌ها سریع‌تر بروز می‌کنند.
عامل دیابت نوع ۱ چیست؟
پزشکان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث می‌شوند که سیستم ایمنی شما به لوزالمعده حمله کند.
دانشمندان حدود ۵۰ ژن یا ناحیه ژنی را یافتهاند که شما را مستعد به ابتلا به دیابت نوع یک می‌کند.
ولی این به‌تنهایی به این معنا نیست که شما دچار این بیماری می‌شوید.
برخی محققان معتقدند که محرک‌های محیطی نیز نقشی دارند.
این محرک‌ها می‌تواند شامل ویروس‌ها یا تغییراتی باشد که در حین حاملگی برای شما اتفاق می‌افتد
چه کسی دیابت می‌گیرد؟
دیابت نوع یک می‌تواند در هر زمانی از زندگی شما اتفاق بیفتد ولی اغلب قبل از سن نوزده سالگی اتفاق می افتد.
این بیماری دختران و پسران را به یک اندازه تحت تأثیر قرار می‌دهد ولی در سفیدپوستان شایع‌تر از قومیت‌های دیگر است.
بر اساس مطالعات WHO، دیابت نوع یک در اغلب افراد آسیایی، آفریقایی و بومیان آمریکا نادر است.
دیابت نوع یک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ممکن است قند خون شما را چک کند و یا یک بررسی تصادفی قند خون انجام دهد.
همچنین ممکن است سطوح هموگلوبین A1c را اندازه‌گیری کند.
این آزمایش آخر وضعیت متوسط سطح قند خون را در طی دو تا سه ماه گذشت نشان می‌دهد.
این تست‌ها باید در دو روز جداگانه تکرار شوند. یک بررسی پیچیده‌تر به نام تست تحمل گلوکز می‌تواند در تشخیص، موردنیاز باشد.
عوارض طولانی‌مدت دیابت
داشتن قند خون بالا به مدت طولانی می‌تواند به بسیاری از سیستم‌های شما آسیب بزند.
دیابت نوع یک می‌تواند باعث شود که شما مشکلات زیر را به‌احتمال بیشتری داشته باشید:
بیماری‌های قلبی و سکته مغزی، نارسایی کلیه، کوری یا مشکلات دیگر بینایی و بیماری‌های لثه و از دست دادن دندان‌ها.
چک کردن قند خون
اولین قدم برای جلوگیری از عوارض این بیماری بررسی دقیق سطح قند خون (گلوکز خون) می‌باشد.
شما انگشتتان را با یک سوزن مخصوص سوراخ می‌کنید و یک قطره از خونتان را روی یک نوار تست قرار می‌دهید و آن را در دستگاه گلوکومتر می‌گذارید.
نتایج شما کمک می‌کند که در درمان خود موفق‌تر باشید.
وقتی‌که سطوح قند شما نزدیک محدوده‌ی نرمال است شما انرژی بیشتر، مشکلات پوستی کمتر و خطر کمتر درگیری‌های قلبی و کلیوی دارید.
آیا مانیتورینگ مداوم گلوکز مفید است؟
این وسیله از یک حس‌گر برای اندازه‌گیری سطوح گلوکز بدنتان هر ۱۰ ثانیه یک‌بار استفاده می‌کند.
این وسیله اطلاعات را به یک مانیتور هم‌اندازه یک موبایل که آن را به همراه خود می‌برید می‌فرستد.
این سیستم به‌صورت خودکار متوسط مقادیر اندازه‌گیری شده را تا ۷۲ ساعت اندازه‌گیری می‌کند.
این وسیله برای استفاده روزانه یا طولانی‌مدت طراحی نشده است.
این وسیله جایگزین روش‌های استاندارد اندازه‌گیری قند خون نمی‌شود.
این وسیله فقط برای بررسی سیر کلی تغییرات سطوح قند خون در طول شبانه‌روز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان با تزریق انسولین
هر شخصی که دچار دیابت نوع یک باشد باید از انسولین استفاده کند.
اغلب افراد انسولین را به‌صورت تزریق دریافت می‌کنند و به چندین تزریق در طول روز نیاز دارند.
پزشک میزان انسولین را بر اساس قند خون فرد تنظیم می کند.
هدف نگه‌داشتن سطوح قند خون تا اندازه ممکن، در حد نرمال است.
واکنش غیر طبیعی به انسولین
این واکنش زمانی اتفاق می افتد که انسولین، سطح قند خون ما را به‌اندازه خطرناکی پایین می‌آورد.
این افت قند می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد.
نشانه‌های اخطار شامل موارد زیر است:
- خستگی مفرط یا خمیازه کشیدن زیاد
- ناتوانی در صحبت کردن یا تفکر نرمال
- از دست دادن تعادل عضلات
- تعریق
- گرفتگی عضلات
- رنگ‌پریدگی
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
درمان واکنش غیر طبیعی به انسولین
حداقل ۱۵ گرم کربوهیدرات سریع الاثر همیشه همراهتان باشد.
این‌ها قند خونتان را سریع بالا می‌آورند تا با این واکنش مبارزه شود.
برخی مثال‌ها شامل موارد زیر است:
- ½ فنجان آبمیوه یا نوشابه غیر رژیمی
- ۱ فنجان شیر
- ۲ قاشق غذاخوری کشمش
- ۳ قرص گلوکز یا ۵ عدد آب‌نبات
اگر قند خون شما هنوز بعد از ۱۵ دقیقه پایین است، ۱۵ گرم دیگر از این موارد مصرف کنید.
اگر از حال رفتید نیاز به کمک از جانب اطرافیان خود دارید.
یک دستبد حاوی اطلاعات شخصی که معرف دیابتی بودن شما باشد بپوشید و یک کیت حاوی “گلوکاگون” همراه داشته باشید.
این دارو می‌تواند زیر پوست شما تزریق شود.
به یک دوست یا اعضای خانواده طریقه کشف نشانه‌های این واکنش غیرطبیعی و طریقه درمان آن را آموزش دهید.
آیا پمپ‌های انسولین از تزریق انسولین ایمن‌ترند؟
این وسیله احتمال واکنش غیرطبیعی به انسولین را کاهش می‌دهد.
ین وسیله انسولین را به‌صورت مداوم از طریق یک لوله باریک به داخل پوست وارد می‌کند.
شما دیگر نیاز به تزریق‌های گاه‌به‌گاه ندارید.
این وسیله کمک می‌کند که شما قندتان را پایدار نگه دارید و ممکن است شما را برای برنامه‌ریزی غذایی آزادتر کند.
مشکلاتی در استفاده از آن وجود دارد، بنابراین از پزشک در مورد امکان استفاده از این وسیله پرسش کنید.
آیا درمان دیابت موثر است؟
پزشک در طول دوره ی درمان، آزمایش خون هموگلوبین A1c هر ۳-۶ ماه برای شما درخواست می‌کند.
این آزمایش نشان می‌دهد که شما با چه کیفیتی قند خونتان را در طول ۳-۶ ماه گذشته تحت کنترل داشته‌اید.
اگر نتایج خوب نباشند ممکن است نیاز به تنظیم دوز انسولین ، برنامه‌ریزی غذایی یا فعالیت بدنی داشته باشید.
امید برای پانکراس مصنوعی
محققان در حال کار کردن روی یک سیستم به نام پانکراس مصنوعی هستند.
این سیستم ترکیبی از پمپ انسولین و یک دستگاه کنترل‌کننده مداوم قند خون است که توسط یک برنامه کامپیوتری تنظیم می‌شود.
هدف آن عملکرد مشابه پانکراس طبیعی است.
این یعنی که این وسیله انسولین را در پاسخ به بالا و پایین رفتن قند خون آزاد می‌کند.
بررسی‌های اولیه نشان داده است این وسیله می‌تواند وضعیت کنترل قند خون را بهبود بخشد.
با احتیاط ورزش کنید
شما نیاز به فعالیت بدنی دارید، ولی در زمان انجام آن باید مراقب باشید.
برای جلوگیری از افت ناگهانی قند خون، پزشکتان ممکن است به شما بگوید بعضی از کارها را قبل از ورزش انجام دهید:
- قند خونتان را چک کنید
- دوز انسولین تان را تنظیم کنید
- یک میان وعده کوچک بخورید
- چک کردن ادرارتان از جهت کتون ها.
وجود کتون در ادرار نشان‌دهنده بالا بودن قند خون است. در صورت وجود کتون ها از ورزش سخت خودداری کنید.
تغذیه فرد دیابتی
افسانه‌های زیادی وجود دارد که افراد مبتلا به دیابت می‌توانند چیزی را بخورند یا نخورند.
در حقیقت هیچ غذای خارج از محدوده‌ای وجود ندارد.
می‌توانید در کنار یک رژیم غذایی متعادل و برنامه درمانی، شیرینی هم بخورید.
نکته کلیدی همکاری با تیم پزشکی جهت متعادل ساختن تزریق‌های انسولین، وعده‌های غذایی و فعالیت بدنی است.
بارداری افراد مبتلا به دیابت
اگر تصمیم به حامله شدن داشتید با پزشکتان مشورت کنید. اگر دیابت شما خوب کنترل نیست می‌تواند باعث عوارض ازجمله نقص‌های نوزاد شود. کنترل خوب قند خون قبل از حامله شدن احتمال وجود این مشکلات و سقط را کاهش می‌دهد. احتمال آسیب چشم و بالا رفتن شدید فشارخون نیز کاهش پیدا می‌کند.
دیابت کودکان
وقتی‌که یک کودک دچار دیابت می‌شود بر روی تمام خانواده تأثیر می‌گذارد.
والدین باید به کودکشان جهت کنترل دقیق قند خون، تنظیم وعده‌های غذایی و تنظیم دوز های انسولین طبق ساعت کمک کنند.
این بیماری نیاز به مراقبت ۲۴ ساعته دارد، بنابراین شما نیاز به برنامه‌ریزی درمانی جهت ساعات مدرسه و فعالیت‌های بعد از آن دارید.
با مسئولین مدرسه جهت یافتن شخصی که تزریق انسولین را در آنجا انجام دهد هماهنگ کنید.
مترجم : دکتر شهرام اعظمی (متخصص و جراح استخوان و مفاصل)
