PHMB چیست؟

عفونت مهمترین عامل به تاخیر افتادن پروسه‌ی بهبود زخم است. تمام زخم ها حاوی میکروارگانیسم‌ها هستند (عمدتا میکروبها)، اما همه زخم ها عفونی نمی شوند. نقش باکتری‌ها در به تاخیر انداختن بهبود زخم به توانایی سیستم ایمنی بدن بیمار در زمینه مبارزه با باکتری‌ها و همچنین تعداد و نوع باکتری‌ها بستگی دارد. پیشگیری از عفونی شدن زخم باید هدف اولیه همه پزشکان باشد، تشخیص زودهنگام عفونت نیز در عین حال می تواند خطر بروز عوارض و هزینه‌های درمان را کاهش دهد. تشخیص عفونت در درجه اول یک مهارت بالینی به حساب می آید. با این حال، همه زخم هایی که علایمی از قبیل قرمزی، داغی و تورم دارند عفونی محسوب نمی شوند، بلکه گاهی علایم بسیار ضعیفتری نیز ممکن است وجود داشته باشد که حاکی از عفونت موضعی یا التهاب مداوم زخم باشد (مانند التهاب ناشی از بیوفیلم ها.

کنترل و درمان موثر عفونت زخم می تواند امری چالش برانگیز باشد، چرا که طیف وسیعی از محصولات زخم و مداخلات دارویی وجود دارد که باید از میان آنها بهترین مورد را انتخاب کنند. با این وجود، استفاده بی رویه و نادرست از آنتی بیوتیک‌ها سبب افزایش شیوع میکروارگانیسم‌های مقاوم به آنتی بیوتیک شده که می تواند عوارض و پیامدهایی که گریبان‌گیر بیمار می شوند را خطرناک‌تر کند. این مسئله سبب شده است که نیاز به محدودکردن استفاده از آنتی بیوتیک‌ها و استفاده از آنها در مواقع ضروری، و همچنین تمرکز بر کنترل زخم موضعی از طریق داروهای ضدمیکروبی موضعی به عنوان اولین اقدام درمانی مرتبط با بار زیستی زخم، به ویژه در زخم‌های مزمن، به مهم‌ترین و اصلی‌ترین کار پزشکان در وهله‌ی اول تبدیل شود. داروهای ضدمیکروبی موضعی تنها باید زمانی استفاده شوند که علایم و نشانه‌ها حاکی از تداخل بار زیستی زخم با پروسه‌ی بهبود آن هستند. تصمیم‌گیری در خصوص انتخاب نوع ضدمیکروب موضعی بایستی بر اساس دانش، تجربه و شواهدی که در دسترس پزشک است انجام گیرد.

پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) یک ماده ضدمیکروبی وسیع الطیف است که حدود 60 سال کاربردهای پزشکی و غیرپزشکی گسترده ای داشته است. از اوایل دهه 1990 این ماده به طور ایمن با هدف کنترل زخم و مراقبت از آن مورد استفاده قرار گرفت. پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) به خوبی تحمل می شود و کم خطر است. این ماده از طریق اتصال به ملکولهای سطحی سلول میکروبی و اختلال در غشاء و متابولیسم آن اثرگذاری خود را اعمال می کند. این مکانیسم عمل سبب از بین رفتن عملکرد سلولی و در نهایت تخریب سلول میکروبی می شود.

پژوهش‌ها نشان داده اند که پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) می تواند طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها از قبیل باکتری های گرم مثبت و گرم منفی، قارچ های منتخب و همچنین ارگانیسم‌های مقاوم مانند استافیلوکوکوس اورئوس (MRSA) مقاوم به متی سیلین را از بین ببرد. به علاوه ثابت شده است که پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) در شرایط آزمایشگاهی قادر به از بین بردن باکتریهای موجود در بیوفیلم‌ها نیز هست. به دلیل عملکرد چندوجهی این ماده می توان گفت که مقاومت اکتسابی در برابر آن امری بعید است. پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) به دلیل زیست سازگاری خوبی که دارد، به طور گسترده و فزاینده در مراقبت از زخم مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال، از این ماده به عنوان محلول پاک کننده (از برندهای (Prontosan® وB Braun) و همچنین به عنوان پانسمان آغشته به مواد از مانند CelluDress-PHMB (از برند Medicareplus International – که به عنوان VULCO SAN®, Hawest Research AG نیز شناخته می‌شود). این ماده در غلظت‌های تا 0.3% به عنوان ماده‌ای کاملا غیر سمی توصیف شده است که تحمل سلولی و بافتی خوبی دارد و خطر حساسیت آن بسیار پایین است. شواهد بالینی تاثیرگذاری این ماده برای مراقبت از زخم را به خوبی تثبیت کرده‌اند. همچنین ثابت شده است که پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) اثرات مثبتی بر بهبود زخم دارد و می تواند درد، بو و ترشحات ناشی از زخم را نیز کاهش داده و در کل، یک عامل ضدمیکروبی جایگزین برای نقره، عسل یا ید به حساب آید.

نتایج حاصل از مطالعات تحقیقاتی درون تنی و برون تنی بر روی پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) حاکی از آن است که این ماده به عنوان یک ماده‌ی ضدمیکروبی اولیه برای درمان و کنترل زخم های حاد و مزمنی که به شدت کلونیزه شده یا درگیر عفونت موضعی هستند، کاربرد دارد. هدف اصلی درمان این زخم ها، از بین بردن علایم بالینی عفونت (مانند درد، ترشح، بو و تشکیل بافت دانه بندی) و یا کاهش خطر ابتلا به عفونت است. به طور کلی می توان گفت که دوره ی درمان موضعی ضدمیکروبی حدود 7 الی 14 روز است. طی این دوران بایستی زخم را معاینه و بررسی کرد و در صورت تاثیرگذاری و موفقیت آمیز بودن درمان ضدمیکروبی، می توان آن را متوقف نمود. اما بایستی توجه داشت که تداوم و ادامه ی درمان ضدمیکروبی تنها براساس ارزیابی کامل خطر/ فایده (یعنی توانایی روش درمانی در از بین بردن باکتری ها در مقابل آسیب رساندن به بستر زخم) توجیه پذیر است. درصورتی که از محلولهای حاوی پلی هگزامتیلن بیگوانید (PHMB) استفاده می شود باید توجه داشت که سمیت سلولی پایینی دارد و ممکن است لازم باشد دوره ی درمان طولانی‌تر شود و درعین حال، معاینه و بررسی منظم برای حصول اطمینان از تاثیرگذاری تداوم استفاده از محصول حائز اهمیت است.