علائم، عوارض و درمان زردی نوزاد
زردی نوزاد چیست؟ | زردی نوزادان
زردی نوزاد با نام علمی neonatal jaundice یک عارضه شایع در نوزادان سالم بوده که تا چند روز پس از تولد مشاهده می شود. علت این نامگذاری، تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم نوزادان مبتلا به رنگ زرد می باشد.
بیشتر بخوانید > زردی نوزادان: شایع اما خطرساز
علت زردی نوزادان
وجود بیلی روبین به میزان بالاتر از حد نرمال در خون نوزاد منجر به زرد شدن پوست و چشمان می گردد. بیلی روبین در اثر شکسته شدن گلبول های قرمز خون ایجاد می شود. معمولا بیلی روبین از کبد عبور نموده و سپس به عنوان یکی از اجزای صفرا وارد روده شده و به هضم غذا کمک می کند. علت رنگ مدفوع نیز وجود بقایای همین ماده است. زردی زمانی ایجاد می شود که سرعت تولید بیلی روبین از قدرت کبد برای شکست سریع و دفع آن بیشتر باشد. از دلایل این اتفاق می توان موارد زیر را نام برد:
- به صورت طبیعی در نوزادان میزان تولید بیلی روبین بیشتر از بزرگسالان است.
- در برخی نوزادان تکوین کبد هنوز به طور کامل انجام نشده و نتوان میزان کافی بیلی روبین را برداشت کند.
- جذب بیلی روبین توسط روده در حالی که به صورت نرمال این بیلی روبین باید همراه با مدفوع دفع گردد.
در برخی موارد نادر زردی نوزاد نشانه عفونت یا مشکلات تیروئید است.
سایر علل زردی نوزاد عبارتند از:
- عفونت
- مشکلات کبدی
- کمبود یا نقص آنزیمی
- آسیب نوزاد هنگام تولد یا خونریزی داخلی
- مشکل خونی مانند آنومالی در گلبول های قرمز نوزاد
زردی شدید | زردی مزمن
زمانی که میزان بیلی روبین در خون بالاتر از ۲۵ میلی گرم باشد نیاز به درمان فوری و بستری شدن نوزاد دارد. در غیر این صورت نوزاد دچار نارسایی و مشکلات متعدد خواهد شد.
عوارض زردی شدید
عوارض عدم درمان زردی شدید در نوزادان عبارتند از:
- ناشنوایی
- فلج مغزی
- انواع اختلالات مغزی
انواع زردی نوزادان
انواع شایع زردی نوزادان عبارتند از:
- زردی فیزیولوژیک (زردی معمولی و رایج)
اکثر نوزادان زردی خفیف دارند زیرا کبد آنها هنوز عملکرد کامل ندارد. این نوع زردی معمولا بین ۲ تا ۴ روز پس از تولد نمایان شده و تا ۱ الی دو هفته بعد از بین می رود. - زردی نوزادان نارس
این عارضه در نوزادان نارس که قبل از هفته ۳۷ بارداری متولد شده اند شایع است. زیرا بدن آن ها هنوز تکامل نیافته و توانایی مطلوب برای دفع بیلی روبین را ندارد. برای جلوگیری از هرگونه عوارض زردی در این نوزادان، حتی زمانی که درجه بیلی روبین آنها پایین تر از حد نرمال نوزادان کامل باشد نیز تحت درمان قرار دارند. - زردی شیردهی
این نوع زردی زمانی ایجاد می شود که نوزاد شیر کافی دریافت نمی کند یا مادر به هر دلیل شیر کافی ندارد. زردی شیردهی به علت مشکل در خود شیر نیست بلکه به دلیل عدم دریافت شیر کافی ایجاد می شود. - شیر زرد
در ۱ الی ۲% نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، زردی به دلیل ترکیبات افزایش دهنده بیلی روبین نوزاد در شیر مادر ایجاد می شود. این ترکیبات از دفع بیلی روبین با مدفوع جلوگیری می کنند. این نوع زردی معمولا در نوزادان ۳ الی ۵ روزه ایجاد شده و به آرامی تا هفته ۳ الی ۱۲ بهبود می یابد. - عدم تطابق گروه های خونی
در صورتی که گروه خونی مادر و نوزاد متفاوت باشد، ممکن است بدن مادر بر علیه گلبول های قرمز جنین آنتی بادی تولید کرده و نرخ شکستن آن ها را افزایش دهد. به طوری که دفع بیلی روبین حاصل از آن ها در توان نوزاد نباشد. این مشکل به دلیل منشا جنینی از لحظه تولد قابل مشاهده است. در گذشته این خطرناک ترین نوع زردی بود اما امروزه با تزریق دارو به مادر قابل پیشگیری است.
علائم زردی نوزاد
- بی خوابی نوزاد
- گریه شدید نوزاد
- بی حالی و ضعف نوزاد
- عدم تمایل نوزاد به شیر خوردن
- در برخی نوزادان سفیدی چشم به زردی می گراید
- معمولا ۲ الی ۳ روز پس از تولد بروز پیدا می کند
- زردی پوست نوزاد در ابتدا روی صورت و سپس سینه و معده و نهایتا در پاها پدیدار می شود
.
تشخیص زردی نوزاد
امروزه بیشتر نوزادان یک الی دو روز پس از تولد از بیمارستان مرخص شده ویا در خانه متولد می شوند. بنابراین تشخیص به موقع زردی در پیشگیری از عوارض آن اهمیت بسیار دارد. علاوه بر بررسی والدین، نوزاد حتما باید در روز تولد تا ۵ روز پس از آن توسط پزشک معاینه شود. تشخیص زردی نوزادان در کودکانی با پوست تیره دشوار تر است. یکی از راه های تشخیص زردی فشار دادن آرام پوست پیشانی یا بینی نوزاد است. اگر در هنگام برداشتن انگشت پوست همچنان زرد باشد نوزاد دچار زردی می باشد. بهترین و دقیقترین روش برای بررسی زردی انجام آزمایش خون و اندازه گیری میزان بیلی روبین است. در برخی موارد ابتدا سنجش نوری و در صورت بالا بودن نتیجه تست خون انجام می شود. آزمون کومبس نیز یکی دیگر از روش های بررسی زردی بر اساس اندازه گیری نرخ تخریب گلبول های قرمز است.
مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده علائم زیر سریعا به مرکز درمانی و پزشک مراجعه کنید:
- عدم میل نوزاد به تغذیه
- زردی نوزاد در ۲۴ ساعت ابتدای تولد
- وجود تب مقعدی بالای ۸/۳۷ درجه سانتی گراد
- انتشار زردی در کل بدن یا تیره و شدید تر شدن آن
- نشانه های بیماری و ناراحتی در ظاهر یا رفتار نوزاد
- در صورتی که احساس می کنید نوزاد بیش از اندازه طبیعی می خوابد
زردی نوزاد چقدر طول می کشد؟ | زردی نوزاد تا کی ادامه دارد؟
بیشتر انواع زردی خفیف تا متوسط نوزادان نیاز به درمان خاصی نداشته و خود به خود بین ۱ الی ۲ هفته از بین می رود. زردی نوزادان در اثر شیر مادر دوره درمان طولانی تری داشته و طی ۳ الی ۱۲ هفته به کندی بهبود می یابد.
درمان زردی نوزاد | درمان زردی نوزادان
درمان بر اساس وضعیت سلامت عمومی نوزاد، میزان تکامل کبد، علت ایجاد زردی، نوع زردی و میزان آن از طرق مختلف قابل انجام است. به طور کلی برخی از روش های درمانی زردی نوزاد عبارتند از:
- دارو درمانی
- قطع شیردهی مادر تا بهبود زردی
- افزایش دفعات و حجم شیردهی (۸ الی ۱۲ مرتبه در روز)
- فوتوتراپی، منجر به شکسته شدن بیلی روبین اضافی در خون و دفع آن می شود
- انتقال خون در صورتی که زردی نوزاد شدید بوده و به درمان های دیگر پاسخ ندهد
.
تغذیه نوزاد مبتلا به زردی
در صورتی که عامل زردی نوزاد شیر مادر نباشد، افزایش تعداد دفعات شیردهی به بهبود علائم و دفع بیشتر بیلی روبین کمک می کند. در برخی موارد مانند وجود ترکیبات خاص در شیر مادر، لازم است شیر دهی متوقف شده و نوزاد از شیر خشک استفاده کند. در این صورت مادر باید تا زمان آغاز دوباره شیردهی، با دوشیدن شیر مانع از قطع آن شود.
تغذیه مادر برای کمک به درمان زردی نوزاد
همچنین جهت بهبود شیر مادر مصرف نکات زیر توصیه می شود:
- نوشیدن روزانه یک لیوان عصاره ساقه گندم
- نوشیدن روزانه یک لیوان آب یا عصاره گوجه فرنگی هنگام صبح
- مصرف برخی دمنوش ها همچون قاصدک، ریحان
درمان سنتی زردی نوزاد
برخی درمان های سنتی ممکن است به بهبود وضعیت زردی نوزاد کمک کنند. روش های سنتی برای نوزاد عبارتند از:
- قرار دادن نوزاد بدون لباس، زیر نور آفتاب از پشت شیشه به مدت ده دقیقه الی نیم ساعت و دو مرتبه در روز
- یک قاشق آب نیشکر ۳ الی ۴ بار در روز به روند هضم نوزاد کمک می کند
- چند قطره آب برگ تربچه
- چند قطره عصاره هویج و اسفناج
- از آنجایی که نوزادان مبتلا به زردی باید بیشتر از سایر نوزادان تغذیه شوند، میتوان از شیر خشک های مخصوص برای کمک به تغذیه و دفع سریعتر بیلی روبین استفاده کرد.
- اضافه کردن چند قطره عصاره ساقه گندم به شیر نوزاد
هشدار:
- پیش از هر گونه درمان سنتی و مصرف هر گونه ترکیب گیاهی یا غذایی خاص توسط نوزاد یا مادر، مشورت با پزشک معالج ضروری می باشد.
- هرگز درمان های تجویزی را با روش های سنتی جایگزین نکنید.
- در صورت مشاهده هرگونه نشانه حساسیت، بیماری و عدم بهبود یا پیشرفت کردن زردی سریعا درمان سنتی را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
درمان زردی نوزاد با مهتابی | نور مهتابی برای درمان زردی | لامپ مخصوص زردی نوزاد
در موارد شدید که میزان بیلی روبین بالا است، دوره درمان بیشتر از حد نرمال طول کشیده یا نوزاد نارس است، از فتوتراپی برای درمان زردی استفاده می شود. تابش این نور کمک می کند تا بدن از بیلی روبین اضافی تخلیه شود. برای فتوتراپی نوزاد درون دستگاه فوتوتراپی زیر لامپ ال-ای-دی مخصوص با تابش نور طیف آبی قرار داده شده و چشمان او با چشم بند مخصوص پوشانده می شوند. گاهی از یک پتوی فیبر نوری برای زیر نوزاد نیز استفاده می گردد.
.
درمان زردی نوزاد در خانه
در صورتی که به هر دلیل امکان بستری نوزاد مبتلا به انواع خفیف زردی در بیمارستان نباشد، می توان از تجهیزات مخصوص درمان زردی نوزادان در منزل استفاده و به بهبود سریعتر زردی نوزاد کمک نمود. به طور مثال پتوی بیلی یا پتوی فوتوتراپی که به راحتی به دور نوزاد پیچیده شده و با تابش نور آبی به دفع بیلی روبین اضافی کمک می کند. همچنین برخی لامپ های ال-ای-دی نور آبی مخصوص درمان زردی خفیف نوزادان در منزل قابل تهیه و استفاده هستند.
هشدار: هرگز روش های درمانی تجویز شده توسط پزشک را با روش های سنتی و درمان در خانه جایگزین نکنید و قبل از هر گونه اقدام درمانی حتما با پزشک مشورت کنید.