سرطان پوست و ضایعات پوستی پیش از آن
علائم هشدار سرطان پوست
سرطانهای پوست ازجمله ملانوما، کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول اسکواموس اغلب بهصورت تغییراتی در پوست شما شروع میشوند. آنها میتوانند زائدههای جدید باشند و یا بهصورت ضایعات “پیش سرطانی” شروع شوند؛ که اینها تغییراتی هستند که سرطان محسوب نمیشوند ولی در طی زمان میتوانند سرطانی شوند. بهصورت تخمینی 40 تا 50 درصد افراد دارای پوست روشن که به سن 65 سالگی میرسند حداقل یک سرطان پوست خواهند داشت. یاد بگیرید که علامت هشدار را زود تشخیص بدهید. سرطان پوست اگر بهموقع تشخیص داده شود و درمان شود میتواند کاملاً از بین برود.
اکتینیک کراتوزیس (سولار کراتوزیس)
این ضایعات پوستهپوسته کوچک به علت در معرض آفتاب بودن به مدت طولانی ایجاد میشود و بهطور شایع در سر، گردن و دستها دیده میشود ولی درجاهای دیگر هم احتمال بروز دارد. این میتواند علامت هشدار اولیه سرطان پوست باشد ولی سخت است که بگوییم کدامیک از اینها در طول زمان سرطانی میشود و کدام نمیشود. اغلب این ضایعات سرطانی نمیشوند ولی پزشکان توصیه به درمان زودهنگام برای پیشگیری از ایجاد سرطان پوست از نوع سلول اسکواموس میکنند. افرادی که پوست روشن، موی بلوند و یا موی قرمز دارند و یا چشمسبز یا آبی دارند بیشتر درخطر هستند.
اکتینیک کیلایتیس(لب کشاورزان)
مرتبط با اکتینیک کراتوسیس، ضایعات اکتینیک کیلایتیس یک ضایعه پیش سرطانی است که معمولاً روی لب پایین بروز میکند. لکههای پوستهپوسته یا ضخیم شدگی ماندگار لبها ممکن است وجود داشته باشد. نشانههای کمتر شایع شامل تورم لب، از بین رفتن مرز واضح بین پوست و لب و همچنین برجسته شدن خطوط لب است. اکتینیک کیلایتیس میتواند در صورت درمان نشدن به کارسینوم سلول اسکواموس تبدیل شود.
شاخهای پوستی
شاخهای پوستی بهصورت زائدههای قیفی شکلی که از یک قاعدهی قرمز به سمت بیرون رشد میکنند روی پوست دیده میشوند. اینها از کراتین متراکم که همان پروتئین موجود در ناخن است تشکیلشدهاند. اینها نوع خاصی از اکتینیک کراتوز هستند. اندازه و رشد شکل آنها میتواند بسیار متغیر باشد اما اغلب چند میلیمتری طول دارند. کارسینوم سلول اسکواموس میتواند در قاعدهی آنها یافت شود. اینها معمولاً در بالغین مسن با پوست روشن و با سابقهای از تماس زیاد با آفتاب یافت میشوند.
چه زمانی یک خال نگرانکننده است؟
خال یک رشد خوشخیم سلولهای ملانوسیت است که این سلولها رنگ پوست را ایجاد میکنند. اگرچه خالهای بسیار کمی درنهایت سرطانی میشوند ولی انواع غیرطبیعی آنها میتوانند در طول زمان به ملانوم تبدیل شوند. خال طبیعی میتواند بهصورت یک زائده صاف یا برجسته ایجاد شود و یا بهصورت صاف شروع شود و بهتدریج در طول زمان برجسته شود. سطح آن معمولاً صاف است؛ خالهایی که به سرطان پوست تبدیلشدهاند اغلب شکل نامنظمی دارند و رنگهای متنوعی در خوددارند. اندازهی آنها معمولاً از سایز پاکن ته مداد بزرگتر است. اغلب خالها در جوانی شروع میشوند. ایجاد خال در سنین بالاتر غیرطبیعی است.
خال دیسپلاستیک (خال آتیبیکال)
خالهای آتیبیکال سرطانی نیستند ولی میتوانند سرطانی شوند. اینها میتوانند در نواحی معرض آفتاب و همچنین در سایر نواحی دیده شوند. خالهای آتیبیکال ممکن است بزرگتر(عرض 8 میلیمتر) و ازنظر شکل نامنظمتر و دارای لبههای نامشخص و یا دندانهدار باشند. آنها میتوانند تخت یا برجسته باشند و سطح صاف یا زبری داشته باشند. معمولاً رنگهای مخلوطی دارند که شامل صورتی، قرمز،قهوهای و برنزی میشوند.
A-B-C-D-E های خودتان را بدانید
اغلب خالهای یک شخص شبیه یکدیگرند. یک خال یا کک و مکی که از بقیهآنها متفاوت است یا هرکدام از مشخصههای A-B-C-D-E ملانوم را دارد باید توسط یک متخصص پوست چک شود، چراکه میتواند سرطانی باشد. A-B-C-D-E ها مشخصههای مهمی هستند که در زمان معاینه خالها و ضایعات دیگر پوستی باید به آنها دقت شود. در اسلایدهای بعدی به آنها اشاره میکنیم.
A-B-C-D-E های خود را بدانید
A یعنی آسیمتری (Asymmetry): آسیمتری یعنی نیمی از یک خال شبیه نیمه دیگرش نباشد و قرینگی در آن دیده نشود. خالهای معمولی قرینه هستند. وقتیکه خالها یا کک و مکتان را چک میکنید یک خط فرضی از وسطشان بکشید و دو نیمه را مقایسه کنید.اگر آن دو شبیه هم نیستند، جهت معاینه به یک متخصص پوست مراجعه کنید.
A-B-C-D-E های خود را بدانید
B یعنی مرز (Border): اگر مرز یا لبه خال نامنظم ،محو یا زیگزاگ است به یک متخصص پوست مراجعه کنید. ضایعات ملانوما اغلب لبههای نامساوی و نامنظم دارند.
A-B-C-D-E های خود را بدانید
C یعنی رنگ (Color): خالی که در تمام محدوده خود سایه هماهنگ و یکسانی از برنزی، قهوهای، سیاه، آبی، سفید یا قرمز ندارد مشکوک است. خالهای معمولی معمولاً سایه منفردی از یک رنگ دارند. خالی که سایههای مختلفی از رنگها را دارد و یا اینکه روشنتر یا تاریکتر شده است باید توسط پزشک چک شود.
A-B-C-D-E های خود را بدانید
D یعنی اندازه (Diameter): اگر یک خال اندازهای بیشتر یک پاکن ته مداد دارد باید به آن مشکوک بود.
12: A-B-C-D-E های خود را بدانید:
E یعنی در حال تغییر (Evolving): خالی که در حال تغییر است چه چروک خوردن باشد، چه بزرگ شدن باشد، چه تغییر رنگ یا ایجاد خارش، باید چک شود. اگر قسمتی از خال جدیداً برجسته شده است آن را به یک پزشک نشان دهید. ضایعات ملانوما بهسرعت رشدی در اندازه و یا ارتفاع نشان میدهند.
نکاتی برای بررسی خالها ازنظر سرطان
پوستتان را بهصورت مرتب بررسی بکنید. یک ناحیه شایع برای ایجاد ملانوم در مردان در ناحیه پشت است و در زنان در اندامهای تحتانی. ماهی یکبار تمام بدنتان را برای خالهای جدید و مشکوک چک کنید. ازسرتان شروع کنید و تا پایین تمام نقاط بدنتان را چک کنید. نقاط پنهان را هم در نظر بگیرید ازجمله بین ناخنها بین انگشتان پا و دست، ناحیه مقبنی، کف پاها و پشت زانوها. پوست سر و گردن را هم ازنظر خالها چک بکنید. از یک آینه برای بررسی میتوانید استفاده کنید یا از یک عضو خانواده برای بررسی کاملتر این نواحی کمک بگیرید. مخصوصاً در مورد خالهای جدید مظنون و مشکوک باشید. از آن خال عکس بگیرید و برای آن تاریخ تعیین بکنید تا به شما برای چک کردن آن در آینده کمک بکند. اگر شما در دهه دوم زندگی هستید توجه خاصی به خالها بکنید. همچنین اگر حامله و یا در ابتدای شروع دوره یائسگی هستید. اینها زمانهایی است که هورمونهای بدن شما احتمال بالا رفتن دارند.
خالها چگونه بررسی میشوند؟
اگر شما یک خال یا نقطهای را پیدا کردید که هرکدام از A-B-C-D-E های ملانوم را دارد و یا اینکه دردناک، خارشدار، ترشح دار، پوستهپوسته است و یا قرمزی و تورم ورای محدوده خال دارد، به یک پزشک مراجعه کنید. پزشکتان ممکن است نمونهای از خال را برای بررسی آن بردارد و اگر آن ناحیه سرطانی باشد، تمامی خال و محدودهای از پوست اطراف آن برداشته میشود و زخم بخیه میخورد. درمانهای تکمیلی هم ممکن است موردنیاز باشد.
یک نکتهی مهم در مورد سرطان پوست
ملانوم بدخیم مخصوصاً آنهایی که در مراحل پیشرفتهتر هستند بسیار جدی بوده، درمان آنها سخت است. تشخیص و درمان زودهنگام میتواند احتمال زنده ماندن و بهبود را افزایش دهد. سرطانهای غیرملانومی پوست شامل کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول اسکواموس است. هردوی اینها شایع هستند و تقریباً همیشه در صورت زود تشخیص داده شدن و درمان مناسب، درمان کامل میشوند. افرادی که یکبار سرطان پوست داشتهاند درخطر بالاتری از درگیری مجدد هستند؛ آنها باید سالانه چکاب شوند. تصویر: یک سلول ملانوم که بزرگنمایی و رنگآمیزی شده است.
ملانوم
ملانوم بهاندازهی انواع دیگر سرطان پوست شایع نیست ولی خطرناکترین و جدیترین نوع آن است. علائم احتمالی ملانوم شامل تغییر در ظاهر یک خال یا ناحیه پیگمانته پوست است. اگر یک خال ازنظر اندازه، شکل یا رنگ تغییر کرد و یا لبههای نامنظم دارد و یا بیش از یک رنگ در خود دارد، غیر قرینه است و یا خارشدار ترشح دار و خونریزی کننده است ،با پزشکتان مشورت کنید.
کارسینوم سلول اسکواموس
این سرطان غیر ملانومی پوست ممکن است بهصورت یک نودول سفت محکم و یا یک ناحیه افزایش رشد همراه با پوسته ریزی و خونریزی ایجاد شود و یا بهصورت یک دلمه پوستی که ترمیم نمیشود بروز کند. اغلب این سرطان در ناحیه بینی، پیشانی، گوشها، لبهای پایین، دستها و دیگر نواحی در معرض آفتاب بروز میکند. کارسینوم سلول اسکواموس اگر زود تشخیص و درمان شود قابل علاج است. اگر این سرطان پیشرفته شود درمان بستگی به مرحلهبندی سرطان دارد.
بیماری بوون (Bowen)
بیماری بوون به نام کارسینوم سلول اسکواموس (درجا) (in situ) نیز نامیده میشود. این نوعی از سرطان پوست است که بر روی سطح پوست به اطراف گسترش پیدا میکند. در مقایسه با آن کارسینوم سلول اسکواموس نوع تهاجمی میتواند به سمت عمق رشد کند و به داخل بدن نیز گسترش پیدا بکند. بیماری بوون مانند لکههای قرمز پوستهپوسته بروز میکند و میتواند دلمه دار باشد. آن را ممکن است با راش، اگزما، قارچ و یا پسوریازیس اشتباه گرفت.
کارسینوم سلول بازال
این کارسینوم شایعترین نوع سرطان و راحتترین آنها ازنظر درمان است. به خاطر اینکه این سرطان بسیار آهسته پیشرفت میکند، اغلب در بالغین دیده میشود. تومورهای سلول بازال میتواند اشکال مختلفی بگیرد ازجمله سفید مرواریدی رنگ و یا برجستگیهای مومی شکل که اغلب حاوی عروق خونی قابل رؤیت در ناحیه گوش ، گردن و یا صورت هستند. این تومورها میتوانند در ناحیه پشت و قفسه سینه بهصورت لکههای قهوهای یا گوشتی رنگ پوستهپوسته دار صاف و یا بهصورت نادرتر بهصورت اسکار های مومی و سفید دیده شوند.
سرطانهای پوست با شیوع کمتر
انواع ناشایع سرطان پوست شمال سارکوم کاپوسی هست که اغلب در افراد دارای نقص سیستم ایمنی دیده میشود. همچنین کارسینوم غدد سباسه بهصورت یک سرطان تهاجمی در غدد چربی ساز پوست ایجاد میشود. کارسینوم سلول مرکل که معمولاً در نواحی در معرض آفتاب دست، گردن، بازوها و پاها ایجاد میشود اغلب به نقاط دیگر بدن گسترش مییابد.
چه کسی سرطان پوست میگیرد و چرا؟
در معرض آفتاب بودن مهمترین عامل ایجاد سرطان پوست است، ولی این مورد ایجاد سرطان پوست در نواحیای از بدن که در معرض آفتاب نیستند را توضیح نمیدهد. در معرض مواد مضر محیط اطراف و اشعهها قرار گرفتن و حتی وراثت میتواند نقش داشته باشد. اگرچه هرکسی ممکن است سرطان پوست بگیرد، خطر آن در موارد زیر بیشتر است: پوست روشن و یا چشمان روشن. وجود تعداد زیادی خالهای نامنظم یا بزرگ در بدن. سابقهی فامیلی سرطان پوست. سابقهی در معرض آفتاب بودن طولانی و یا تاول زدن ناشی از آفتابسوختگی. زندگی در ارتفاعهای بالاتر و یا نواحیای که در تمام طول سال آفتاب شدید دارند. افرادی که درمان رادیوتراپی گرفتهاند.
خطر سرطان پوستتان را کم کنید
سعی کنید کمتر در معرض اشعهی ماورای بنفش آفتاب قرار بگیرید، مخصوصاً بین ساعتهای 10 صبح تا 4 بعدازظهر که در این زمانها اشعهی آفتاب بسیار قوی است. درزمانی که خارج از خانه هستید از محافظهای آفتاب با SPF بالاتر از 30 استفاده کنید (لبها و گوشها را فراموش نکنید). از یک کلاه و عینک دودی استفاده کنید و بدن را با لباس بپوشانید و به یاد داشته باشید که اگر متوجه تغییری در پوستتان شدید، مانند یک زائده جدید پوستی، یک خالی که تغییر رنگ میدهد و یا زخمی که ترمیم نمییابد، حتماً به پزشکتان مراجعه کنید.
مترجم : دکتر شهرام اعظمی (متخصص و جراح استخوان و مفاصل)