بازارطب | تجهیزات پزشکی بازارطب
مراقبت از زخم بستر | بازارطب
زخم فشاری (یا زخم بستر) به صورت هرگونه قرمزی یا سایش و آسیب‌دیدگی پوستی است که در اثر واردشدن فشار بیش از حد روس پوست و برای مدت زمان طولانی ایجاد می‌شود. این فشار وارده از خون رسانی به پوست ناحیه‌ی درگیر جلوگیری کرده و سبب مردن پوست می‌شود. معمولا اعصاب پیام‌های درد یا احساس ناراحتی را به مغز اطلاع می‌دهند تا فرد موقعیت فیزیکی خود را تغییر دهد. اما آسیب به نخاع مانع از انتقال این پیام‌ها به مغز می‌شود.
ممکن است در چنین شرایطی لازم باشد فرد راه‌های جدیدی را برای تغییر وضعیت بدنی خود بیاموزد تا از واردشدن فشار بیش از حد به بدن جلوگیری شود. در شرایطی که به صورت طولانی مدت در وضعیت نشسته یا درازکشیده قرار بگیرید ممکن است دچار زخم بستر شوید. برش پوستی نیز نوعی آسیب فشاری به حساب می‌آید. این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که پوست به یک سمت حرکت کرده و استخوان واقع در زیر آن به سمت دیگری حرکت کند. چنین حالتی معمولا زمانی رخ می‌دهد که فرد در حالت نشسته قوز کند و خم شود.
نوع دیگری از چنین آسیب‌هایی، سایش است. سایش زمانی رخ می‌دهد که به جای بلندشدن، خود را روی سطح بکشید. این نمونه‌ای از آسیب ناشی از اصطکاک است. علاوه بر این، قرارگیری کوتاه مدت در معرض فشار زیاد، مانند ضربه خوردن یا افتادن نیز می‌تواند سبب آسیب به پوست شود، که معمولا بلافاصله نیز ظاهر نمی‌شود.
مراحل و شدت بروز زخم بستر و نحوه‌ی مراقبت از آن
1- زخم بستر مرحله یک یا درجه یک
نحوه‌ی تشخیص: پوست دچار سایش و شکستگی نشده، اما قرمز شده یا تغییر رنگ داده است. در این حالت، قرمزی یا تغییر رنگ ظرف مدت سی دقیقه پس از برداشتن فشار محو نمی‌شود.
چه اقداماتی باید انجام داد:
- فشار وارده بر زخم را کاهش داده یا از بین ببرید.
- بهداشت را رعایت کنید. محل زخم را به دقت با آب و صابون بشویید و به آرامی خشک نمایید. محل زخم را به صورت خشن و محکم مالش ندهید.
- رژیم غذایی خود را ارزیابی کنید. آیا پروتئین، کالری، ویتامین‌های آ و ث، روی و آهن کافی دریافت می‌کنید؟ چرا که این مواد برای داشتن پوستی سالم ضروری تلقی می‌شوند.
- تشک، بالشتک ویلچر، ابزارهای جابه‌جایی، تخلیه فشار و تکنیک‌های تغییر پوزیشن بدن خود را بررسی کنید تا به دلایل احتمالی بروز زخم فشاری پی ببرید.
اگر به نظر می‌رسد که زخم در اثر اصطکاک به وجود آمده است، ممکن است یک پانسمان شفاف محافظ مانند Op-Site یا Tegaderm به محافظت از ناحیه‌ی آسیب‌دیده کمک کند و سبب لغزش راحت پوست شود.
درصورتی که زخم شما طی چند روز التیام پیدا نکرد یا مجددا عود کرد، به پزشک مراجعه نمایید.
2- زخم بستر درجه 2
نحوه‌ی تشخیص: در این حالت، اپیدرم یا بالاترین لایه‌ی پوست دچار سایش و شکستگی شده و در نهایت یک زخم باز با عمق کم ایجاد شده است. زخم ممکن است ترشح داشته یا نداشته باشد.
چه اقداماتی باید انجام داد:
در این مورد نیز باید مراحل 1 تا 4 فوق‌الذکر را انجام دهید. و برای درمانهای بیشتر می‌توانید موارد زیر را انجام دهید و درعین حال با فرد ارائه دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی مشورت نمایید:
5. زخم را با آب یا محلول نمکی ضدعفونی کرده و به دقت خشک نمایید. می‌توانید از یک پانسمان فومی نازک (مانند آلوین)، پانسمان هیدروکلوئیدی (مانند DuoDERM) یا گاز آغشته به سالین استفاده کنید. دو نوع پانسمان اول را می‌توان تا زمانی که چروک یا شل نشده‌اند (حداکثر پنج روز) برروی زخم باقی گذاشت. درصورت استفاده از گاز، بایستی ر.زی مرتبه آن را تعویض کرد و مابین تعویض پانسمان، آن را مرطوب نگه‌داشت.
6. هربار که پانسمان زخم بستر را تعویض می‌کنید، زخم را به لحاظ وجود علایم التیام و بهبود بررسی کنید.
7. درصورت وجود علایم نشان‌دهنده‌ی عفونت (که در قسمت «علایم وجود مشکل» در ادامه آمده است)، با ارائه دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی مشورت نمایید تا درمانهای جایگزین دیگری را برای مراقبت از زخم به شما پیشنهاد دهد و علل احتمالی بروز زخم بررسی شود (شماره 4 موجود در بخش «مرحله یک یا درجه یک» را مجددا مطالعه نمایید).
3- زخم بستر درجه سه
نحوه‌ی تشخیص: وجود شکاف در پوست که از طریق لایه‌ی درم (لایه دوم پوست) به زیر پوست و بافت چربی نفوذ یافته است. عمق زخم بیشتر از زخم مرحله دو یا درجه دو است.
چه اقداماتی باید انجام داد: مراحل 1 تا4موجود در بخش «مرحله یک یا درجه یک»، و همچنین مراحل 5 تا 7 موجود در بخش «مرحله دو یا درجه دو» را انجام دهید.
همواره با فرد ارائه دهنده‌ی اقدامات بهداشتی مشورت نمایید. در این مرحله اغلب زخم‌ها نیازمند مراقبت بیشتر و مواد تمیزکننده یا پاک‌کننده‌های مخصوص هستند. ممکن است در برخی موارد به دارو یا آنتیبیوتیکها (کرم یا قرص خوراکی) نیاز باشد. به علاوه، ممکن است فرد به تخت مخصوص یا تشک کاهش فشار نیاز پیدا کند که می‌تواند با کمک پزشک و فرد ارائه دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی آن را سفارش دهد.
3- زخم بستر درجه سه
نحوه‌ی تشخیص: تجزیه و شکستگی پوست تا داخل عضله گسترش یافته و حتی می‌تواند تا استخوان نیز نفوذ کند. معمولا بافت مرده و ترشحات فراوان نیز دیده می‌شود.
چه اقداماتی باید انجام داد: فورا با پزشک یا فرد ارائه دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید. این نوع زخم اغلب نیازمند درمان زخم بستر به روش جراحی است.
چگونه بدانیم که آیا زخم در حال بهبود است یا خیر؟
- زخم کوچکتر خواهد شد.
- معمولا بافت صورتی رنگ در امتداد لبه‌های زخم شروع به رشد کرده و به سمت مرکز زخم حرکت می‌کند. ممکن است متوجه سطح صاف یا ناهموار بافت جدید شوید.
- ممکن است زخم مقداری خونریزی داشته باشد. این امر نشان می‌دهد که گردش خون در ناحیه‌ی درگیر، وضعیت مناسبی دارد و بهبودی سریعتر اتفاق می‌افتد.
علایم وجود مشکل
درصورت بروز هر یک از موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- افزایش اندازه زخم یا مقدار ترشحات آن،
- افزایش قرمزی در اطراف زخم یا بروز نقاط سیاه که به تازگی در حال تشکیل و افزایش هستند،
- زخم بوی بدی داشته باشد و/یا ترشحات آن به رنگ سبز درآیند،
- تب و افزایش درجه حرارت بدن.
زخم بستر چه عوارضی در پی خواهد داشت؟
- می‌توانند سبب مرگ شود،
- عفونت ناشی از آن می‌تواند به خون، قلب و استخوان سرایت کند،
- قطع عضو،
- ماندن طولانی مدت در رختخواب و از کار افتاده شدن،
- دیس رفلکسی اتونومیک
اعمال مجدد فشار
تنها زمانی می‌توان مجددا به ناحیه‌ی درگیر فشار وارد کرد که به طور کامل بهبود پیدا کرده باشد. بهبودی کامل به این معنی است که لایه بیرونی پوست (اپیدرم) دیگر دچار تجزیه و سایش نیست و رنگ طبیعی آن بازگشته است. برخی اوقات ممکن است اسکار و جای زخم باقی بماند. اسکار بافتی بهبودیافته است اما رنگ آن تا حدودی با پوست اطراف تفاوت دارد. بافت اسکار هرگز به اندازه پوست آسیب‌ندیده سفت و محکم نیست.
اولین فشاری که پس از بهبودی ناحیه‌ی آسیب‌دیده بدان اعمال می‌شود باید مدت بسیار کوتاهی طول بکشد (حداکثر 15 دقیقه). سپس فشار را قطع کرده و پوست ناحیه موردنظر را از نظر رنگ و قرمری (اریتم) بررسی کنید.
اگر قرمزی ایجاد شده است، بررسی کنید ببینید چقدر طول می‌کشد تا برطرف شود و رنگ پوست آن ناحیه، مشابه نواحی اطراف شود (یا درصورت وجود اسکار، به رنگی بازگردد که قبل از اعمال فشار وجود داشت).
اگر محوشدن قرمزی و بازگشت به رنگ اولیه، 15 دقیقه یا کمتر از آن طول بکشد، هیچ آسیبی در آن ناحیه رخ نداده است.
حداقل یک ساعت صبر کنید و فشار را مجددا وارد نمایید.
پس از این که اعمال فشار را بدین ترتیب سه مرتبه و هربار به مدت 15 دقیقه تکرار کردید و هربار موفقیت آمیز بود، زمان را به 30 دقیقه افزایش دهید و با استفاده از دستورالعمل زمان محوشدن قرمزی در عرض 15 دقیقه یا کمتر (موفقیت آمیز)، روند را مجددا تکرار کنید. پس از انجام سه آزمایش موفقیت آمیز 30 دقیقه‌ای می‌توانید زمان را هر روز به مدت 30 دقیقه افزایش دهید.
اگر در هر مرحله با آزمایش ناموفق مواجه شدید، مجددا اعمال فشار را در همان سطح انجام دهید تا در نهایت به سه آزمایش موفقیت آمیز برسید. بدین ترتیب، تحمل فشار پوست خود را بازسازی و تقویت می‌کنید.
