همه چیز درباره انواع زخمها

زخم

به هر نوع آسیب فیزیکی وارد شده به پوست و سایر بافت ها زخم یا جراحت گفته میشود.
جراحت باعث پارگی مویرگها و رگ ها شده و به تمامیت بافت آسیب میرساند.
انواع زخم ها را با معیارهای مختلف میتوان طبقه بندی کرد.

طبقه بندی زخم

انواع زخم از نظر بافتی که در آن ایجاد میشوند شامل موارد زیر هستند:

زخم پوستی
پوست بزرگترین بخش در بدن و اولین عامل دفاعی است.
این لایه بدن را در مقابل ورود عوامل بیماری زا محافظت میکند.
هر نوع پارگی و راه نفوذی روی پوست به وجود بیاید، زخم پوستی نام دارد.
سوختگی و آسیب با مواد شیمیایی زخم پوستی در سطح وسیع هستند که عوارض بسیاری دارند.
زخم زیرجلدی
در زیر پوست لایه های دیگری شامل ماهیچه، تاندون، رشته های عصبی، استخوان و مفاصل قرار دارند.
هر نوع آسیب به این بخشها میتواند به دلیل جراحی و بریدگی باشد و نوعی زخم زیر جلدی است.
زخم داخلی
زخمی که در غشای مخاطی ارگان های داخلی بدن مانند مری، معده، روده ایجاد میشود.
بیماری و باکتری دو نمونه از دلایل ایجاد این زخم ها هستند.

بعضی از زخم ها خصوصیات هر سه دسته را شامل میشوند.

زخم بر اساس ریسک ایجاد عفونت

زخم تمیز
اگر زخمی زیاد عمیق نباشد احتمال ایجاد عفونت در آن پایین است.
همچنین برشی که جراح در بدن ایجاد میکند، به دلیل استریل بودن لوازم و ضدعفونی محل، جزء زخمهای تمیز محسوب میشود.
بعضی از زخم ها تمیز محسوب میشوند اما به دلیل محل قرار گیری، ریسک بالایی برای عفونت دارند.
مانند جراحات داخلی در مثانه بر اثر سنگ مثانه و زخم سیستم تنفسی.
زخم آلوده و عفونی
زخم عمیقی مثل زخم بستر، زخم پای دیابتی پیشرفته.
زخم آلوده عموما عمیق است و به مراقبت های فوری و طولانی مدت بیشتری نیاز دارند.
احتمال عفونت و عوارض در این نوع جراحت بالاست.

تاول و آفت دهانی نیز نوعی زخم است که میتواند بسته یا باز باشد.

زخم از نظر نفوذپذیری

زخم بسته
پوست و غشای مخاطی در این زخم ها آسیب ندیده و اجزای داخلی در معرض عوامل بیماریزای بیرونی قرار ندارند.
مویرگ ها آسیب دیده اند بابراین خونریزی کم است.
کوفتگی تورم موضعی پوست همراه با آسیب به مویرگ های زیرین است که موجب آبی یا سیاه شدن پوست میشود.
له شدگی، شدیدیتر از کوفتگی است و بافتهای زیرین پوست در اثر برخورد جسم سنگین و فشار زیاد دچار آسیب شده اند.
زخم باز (زخم نفوذی)
در اثر عمق جراحت و صدمه زیاد، بخشی از لایه محافظتی سطحی شامل پوست، غشا مخاطی یا جمجمه از بین رفته و عوامل بیماریزا میتوانند وارد بدن شده ایجاد عفونت کنند.
در زخم باز میزان آسیب مویرگ ها بیشتر بوده و حتی امکان پارگی رگ هم وجود دارد، در این صورت خونریزی زیاد خواهد بود.
در زخم های عمیق، علاوه بر لایه محافظتی سطحی، بافت های زیرین هم آسیب میبینند.
براساس زاویه و قدرت عامل آسیب رسان، احتمال آسیب به رشته های عصبی، ماهیچه، استخوان، مفاصل و حتی ارگان های داخلی نیز وجود دارد.
ضربه مغزی، شکستگی استخوان و پارگی تاندون که در زیر پوست اتفاق می افتند هم زخم باز هستند.
زخم باز خود انواع مختلفی دارد که به ترتیب عمق جراحت با نام های ساییدگی، خراشیدگی، بریدگی، پارگی، کنده شدگی، سوراخ شدگی، قطع عضو شناخته میشوند.

علائم اختصاری توصیف زخم

سازمان صلیب سرخ جهانی برای فاکتورهای مختلفی که در بررسی جراحت اهمیت دارند مانند عمق، سطح آسیب دیده و غیره، حروف مختلفی در نظر گرفته که هریک معنی خاص خود را دارند:

E: قطر ورودی زخم
X: قطر خروجی زخم
C: عمق جراحت حدود دو انگشت است؟ (به صورت پاسخ بله/خیر)
F: شکستگی وجود دارد؟ (عدد صفر به معنای خیر، ۱ برای شکستگی کوچک و ۲ برای شکستگی بزرگ)
V: جراحت تهدید کننده حیات بیمار (پاسخ بله/خیر)
M: ورود جسم فلزی به زخم (پاسخ بله/خیر)

مدت زمان ترمیم زخم

زخم حاد
عارضه خاصی نداشته و معمولا در یک دوره زمانی مشخص درمان میشود.
زخم مزمن
به مراقب و زمان بیشتری برای درمان نیاز دارد.
طول مدت درمان قابل پیش‌بینی نیست. یک زخم مزمن همچون زخم پای دیابتی و زخم بستر، عوارض مختلفی مانند عفونت دارد.

علائم و نشانه های زخم

علائم مختلفی هستند که به شدت و میزان آسیب و نوع بافت آسیب دیده بستگی دارند.

کبودی
کوفتگی
بریدگی
درد
قرمزی
تورم
تخریب بافت زخم
شکستگی
قطع شدگی

عوارض زخم

شامل عفونت، التهاب، تورم، تاول، سوزش، خونریزی، از دست دادن عملکرد، از دست دادن حس، اسکار (زخمگاه)، تب، تعریق، تشنگی، لرز، بیخوابی، شوک، التهاب غدد لنفاوی و ترشحات چرکی است.

اقدامات اولیه درمانی برای انواع زخم

بر اساس ویژگیهای مختلف زخم، یک و یا تعدادی از مراحل زیر باید برای درمان زخم های سطحی و یا به عنوان اقدامات اولیه مراقبت از زخم مزمن انجام شوند:

در دسترس قرار دادن زخم
اگر روی محل زخم پوششی قرار دارد، باید با دقت و تا حد امکان بدون ایجاد آسیب بیشتر به محل، پوشش را برداشته یا آن برش بدهیم.
اگر سوختگی اتفاق افتاده است از جدا کردن لباسها خودداری کنید.

شستشو
زخمهای باز حتما باید با استفاده از سرم شستشو داده شوند تا باقی مانده بافتهای کنده شده، خون، ترشحات و باقی مانده ذرات خارجی از محل زخم زدوده شوند.
در اثر سوختگی با اسید یا مواد مشابه محل باید با اب فراوان شستشو شود.
در صورت سوختگی شدید از شستشوی محل با آب سرد، فرو کردن عضو سوخته در آب خودداری کنید.

ضدعفونی
محل با استفاده از ترکیبات ضدعفونی کننده مخصوص مصارف پزشکی و مناسب زخم باز ضدعفونی شود.

کنترل خونریزی
در چند لحظه ابتدایی اجازه دهید بخشی از خون از زخم خارج شود تا آلودگیهای اولیه را به خارج از بدن منتقل کند.
اگر پوست اطراف زخم کنده و آویزان شده است با احتیاط آن را روی زخم برگردانید.
سپس باید فشار ملایم گاز استریل به کاهش روند و میزان خونریزی کمک کرد.
اگر قطع عضو اتفاق افتاده، بخش باقی مانده را بالا نگه داشته و با قرار دادن محکم چند گاز استریل خونریزی را کنترل کنید.
عضو جدا شده را در گاز استریل پیچیده، در یک کیسه یخ (ترجیحا یخ خشک) قرار دهید و درب آن را محکم گره بزنید.

جسم خارجی
اگر جسم خارجی به طور عمیق در زخم فرو رفته، نباید آن را خارج کنید چون احتمال آسیب شدیدتر به بافت های زیرین و افزایش خونریزی وجود دارد.
این کار باید توسط پزشک انجام شود.
بنابراین کافیست شستشو و ضدعفونی و کنترل خونریزی را انجام داده و از اعمال فشار بر موضع خودداری کنید تا مانع از فرو رفتن بیشتر جسم خارجی شود.

بعد از انجام این مراحل مصدوم را به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل کنید.