ترومبوز ورید های عمقی چیست ؟
ترومبوز ورید عمقی یک لخته خون است که در درون یک ورید شکل میگیرد. معمولا این ورید در ناحیه ساق قرار گرفته است. تقریبا نیم میلیون امریکایی هر ساله دچار یکی از این لخته ها میشوند و به دلیل آن فوت میکنند. خطر این است که قسمتی از لخته ممکن است کنده شود و از طریق جریان خون به حرکت در بیاید. این لخته میتواند در ریه ها گیر کند و جلوی جریان خون را بگیرد و آسیب اندامی یا مرگ را باعث شود.
علائم
در تصویر دقت کنید که چقدر پایی که در سمت چپ قرار گرفته است در ناحیه زیر زانو متورم است. این یک علامت شایع ترومبور ورید عمقی است. همچنین قرمزی و دردناکی در لمس و یا درد در ناحیه لخته میتواند وجود داشته باشد. ولی همیشه این علائم وجود ندارند. متاسفانه تقریبا نیمی از افرادی که دچار لخته ورید عمقی هستند، هیچ علامت هشدار دهندهای ندارند.
بیشتر بخوانید > با علائم و خطرات ترومبوز آشنا شوید
آمبولی ریوی
این لخته ای است که به سمت ریهها حرکت میکند و جلوی عبور جریان خون را میگیرد. این لخته میتواند باعث تنگی نفس، افت فشار خون، بیهوشی، افزایش ضربان قلب، درد قفسه سینه و سرفه خونی شود. اگر شما هر یک از این علائم را دارید با اورژانس سریعا تماس بگیرید.
عامل ترومبوز ورید عمقی چیست ؟
هر چیزی که لایه درونی ورید ها را تخریب کند، می تواند باعث این آسیب شود. علل آن می تواند شامل جراحی، یک آسیب به اندام و یا سیستم ایمنی باشد. اگر خون شما غلیظ است و یا به آهستگی حرکت می کند، احتمال بیشتری وجود دارد که یک لخته تشکیل شود که این امر در ورید های آسیب دیده احتمال بالاتری دارد. افرادی که اختلالات خاص ژنتیکی دارند و یا استروژن بیشتری در بدن خود دارند، احتمال بالاتری از ایجاد لخته را دارند.
چه کسی احتمالا دچار ترومبوز ورید عمقی میشود ؟
افرادی که دچار عوارض زیر هستند احتمال بالاتری از این مشکلات را دارند : سرطان، جراحی قبلی، استراحت طولانی مدت در بستر، سن بالا ، سیگار ، وزن بالا و چاقی، نشستن طولانی مدت مثلاً در یک پرواز طولانی هوایی .
حاملگی
زنان در طی دوران حاملگی و همچنین 4 تا 6 هفته بعد از زایمان احتمال بالاتری از لخته ورید عمقی دارند. اینها زمانی است که سطح استروژن بدن که باعث افزایش احتمال لخته میشود در خون بالاتر است. فشار ناشی از رحم در حال رشد میتواند باعث کاهش سرعت خون در وریدها شود. برخی اختلالات خونی میتواند احتمال این مشکل را بیشتر هم کند.
درمان هورمونی
همانند حاملگی، قرصهای کنترل بارداری و برخی درمانهای علائم بعد از یائسگی مقدار استروژن خون را بالا میبرند. این امر میتواند احتمال ایجاد ترومبوز ورید عمقی را، حتی اگر شخص اختلال خونی نداشته باشد، بالا ببرد.
وقتی در صندلیتان گیر افتاده اید
سفر و رفتن به جاهای دور و جدید میتواند شگفت انگیز باشد! نشستن بر روی یک صندلی برای یک پرواز طولانی بین المللی البته زیاد جالب نیست. مطالعات نشان داده است که مسافرتهای طولانی یعنی سفری که بیش از 4 ساعت طول میکشد، احتمال ترومبوز ورید عمقی را دو برابر میکند. مهم نیست که شما با هواپیما، اتوبوس، قطار یا اتومبیل سفر میکنید. وقتی شما در یک صندلی تنگ گیر افتادهاید و حرکت نمیکنید، سرعت جریان خون شما کاهش پیدا میکند.
بدنبال تشخیص باشید
پزشکتان می تواند شما را به دنبال نشانههای ترومبوز ورید های عمقی چک کند. او همچنین ممکن است در مورد سابقه بیماریهای شما ، دارو هایی که میگیرید ، مشکلات طبی نزدیکانتان و چیزهایی که شما را در خطر این مشکل قرار میدهند مورد پرسش قرار دهد. انجام یک بررسی اولتراسونوگرافی یک راه شایع برای تایید تشخیص است. این روش از امواج صوتی برای (دیدن) جریان خون و همچنین لخته داخل آن استفاده میکند. شما ممکن است نیاز به انجام آزمایشهای دیگری مانند آزمایش های خونی “دی-دایمر” داشته باشید.
رقیق کنندههای خون
داروهایی که به عنوان ضد لخته شناخته میشوند، شایعترین راه درمان ترومبوز ورید عمقی هستند. اگر چه به عنوان رقیق کننده خون شناخته میشوند، آنها واقعا خون را رقیق نمیکنند. آنها چسبندگی خون را کم میکنند و این باعث کاهش احتمال ایجاد لخته میشود. آنها نمیتوانند لختههایی که شما از قبل در بدنتان دارید را، از بین ببرند، ولی به بدنتان این فرصت را میدهند تا این لخته ها را به تدریج حل کند. شما این داروها را بصورت قرص یا تزریقی دریافت میکنید.
عوارض جانبی رقیق کنندههای خون
افرادی که این داروها را دریافت میکنند، ممکن است به راحتی دچار کبودی پوست شوند و یا آسانتر خونریزی کنند. زمانی که شما انواع خاصی از این دارو ها را دریافت میکنید، شما باید مراقب آنچه میخورید باشید و همچنین آزمایش های لازم را برای اطمینان از اینکه مقادیر مناسبی از دارو در بدنتان وجود دارد، انجام دهید. در دارو های جدیدتری که وجود دارد شما نیاز به انجام این آزمایشها نخواهید بود ولی در صورت بروز یک تصادف یا حادثه متوقف کردن خونریزی شما سختتر خواهد بود.
خونریزی داخلی
رقیق کنندههای خون ممکن است باعث شوند که شما احتمال بالاتری از خونریزی داخلی، که آن را نمیبینید، داشته باشید. خونریزی در داخل شکم شما میتواند باعث درد، استفراغ قرمز رنگ یا استفراغی که شبیه پودر قهوه است و همچنین مدفوع سیاه یا قرمز روشن شود. خونریزی مغزی میتواند سردرد شدید، تغییرات بینایی، حرکات غیر طبیعی و گیجی ایجاد کند. اگر شما دچار هر یک از این علائم شدید، سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
فیلتر ورید وناکاوا
اگر شما نمیتوانید رقیق کننده خون دریافت کنید و یا آنها تاثیر لازم را ندارند، پزشکتان ممکن است به شما توصیه برای گذاشتن یک فیلتر در داخل بزرگترین ورید شما یعنی وناکاوا، کند. این فیلتر لختههای کنده شده را متوقف میکند و جلوی انتقال آنها را به ریه ها وقلب میگیرد. البته این فیلتر از ایجاد لختههای جدید جلوگیری نمیکند و ترومبوز ورید عمقی را درمان نمیکند، ولی میتواند جلوی ایجاد آمبولی خطرناک ریوی را بگیرد.
حل کنندههای لخته
داروهایی که باعث حل شدن لخته خون میشوند ترومبولیتیک نامیده میشوند. آنها میتوانند باعث خونریزی شدید و ناگهانی شوند، لذا پزشکان آنها را فقط در موارد اورژانس برای حل کردن لخته های مرگ آور داخل ریه و … استفاده میکنند. بیمار داروی ترومبولیتیکی را بصورت وریدی و در داخل بیمارستان دریافت میکند.
جورابهای فشاری
این جورابهای تخصصی باعث ایجاد فشار ملایم بر روی ساق ها و افزایش ضربان خون آنها میشوند. آنها جلوی تشکیل لخته ها را میگیرند و باعث کاهش تورم و احساس راحتی بیشتر در پاهایی میشوند که قبلا لخته داشتهاند. شما می توانید جوراب های فشاری را از داروخانه ها تهیه کنید ولی معمولاً پزشکتان در مواردی که به جوراب با فشار بالاتر نیاز است، باید نسخهای بنویسد. این جوراب ها را حتی در خانه هم میتوانید بپوشید.
بالا نگهداشتن پاها
هر زمانی که میتوانید، در زمان نشستن پاهایتان را بالاتر از سطح زمین نگه دارید. این باعث میشود که خون داخل ورید هایتان راحت تر به سمت قلب جریان پیدا کنند. این همچنین احتمال تورم و ناراحتی در ساقهای دچار لخته ورید عمقی قبلی را کاهش میدهد.
عوارض طولانی مدت
زمانی که یک لخته خونی از بین میرود، ترومبوز ورید عمقی میتواند یادگار های آزاردهنده باقی بگذارد. شما ممکن است تورم طولانی مدت و یا تغییر در رنگ پوست در ناحیه لخته قبلی داشته باشید. این ناحیه میتواند حتی دردناک باقی بماند. این علائم به عنوان سندرم پس از لخته شناخته میشوند و میتوانند حتی بیش از یک سال پس از ایجاد لخته ظهور نمایند.
ورزش
از عضلاتتان برای افزایش گردش خون بهره ببرید. مخصوصا روی عضلات اندام تحتانی کار کنید. وقتی شما فعال نیستید و مثلا توی محل کارتان نشستهاید، گاه گاهی با کشش دادن به عضلات ساقتان به خودتان استراحت بدهید، برخیزید. دقایقی قدم بزنید. ورزش مرتب همچنین میتواند به شما برای داشتن یک وزن مناسب کمک کند که آن هم احتمال ایجاد لخته را کاهش میدهد.
نکات سفر
وقتی که شما سفری بیش از 4 ساعت در پیش دارید از پوشیدن لباس های تنگ خودداری کنید و مقدار زیادی مایعات بنوشید. حداقل هر دو ساعت برخیزید و در اطراف قدمی بزنید. اگر مجبور هستید در جایتان بنشینید، ساق هایتان را حرکت داده و کشش دهید. گاه گاهی عضلات ساق و رانتان را با دست فشار دهید و رها کنید و یا بلند کردن و پایین آوردن پاشنتان در حالی که پنجه تان بر روی زمین است این کار را انجام دهید. زمانی که به مقصد رسیدید با پاهایتان حسابی در اطراف گردش کنید!
مترجم : دکتر شهرام اعظمی (متخصص و جراح استخوان و مفاصل)