اختلال بیشفعالی و کمتوجهی چیست؟
اختلال کمبود توجه و بیشفعالی(ADHD)باعث میشود بچهها تواناییشان را برای تمرکز کردن و حفظ توجه روی یک موضوع از دست بدهند. کودکانی که دچار ADHD هستند بیقرارند و سریع حواسشان پرت میشود. این اختلال باعث میشود که ماندن در یک کار برای یک کودک دشوار باشد، حال این کار میتواند گوش دادن به سخنان یک معلم باشد یا تمام کردن کارهای روزانه. موسسه ملی سلامت روان شیوع ADHD را در کودکان 3 تا 5 درصد تخمین زده ولی مطالعاتی که توسط CDC انجامشده نشان داده است که این اختلال حدود 11 درصد در بین کودکان شیوع دارد.
نشانههای ADHD: اختلال توجه
نشانه اصلی ADHD عدم توانایی در حفظ توجه است.کودکان ممکن است مشکلاتی درزمینهٔ گوش دادن به بلندگو، دنبال کردن دستورات،تمام کردن تکالیف یا پیگیری کردن موضوعات شخصی داشته باشند.آنها ممکن است اغلب خیالپرداز و نسبت به اشتباهاتشان بیتوجه باشند.کودکان دارای ADHD ممکن است از فعالیتهایی که نیاز به تمرکز ثابت دارند و فعالیتهایی که خستهکننده هستند، دوری کنند.
نشانههای ADHD: بیشفعالی
از نشانههای دیگر اختلال ADHD عدم توانایی در نشستن است.کودکان دارای ADHD ممکن است حتی وقتی در یک جای سرپوشیده مثل داخل خانه هستند، دائماً در حال دویدن یا بالا رفتن از وسایل خانه باشند.آنها ممکن است وقتی نشستهاند احساس بیقراری، بالا و پایین رفتن و تکان خوردن داشته باشند.بعضی از کودکانی که دارای ADHD هستند بسیار زیاد صحبت میکنند و برایشان سخت است که آرام بازی کنند.
نشانههای ADHD: تکانش گری
دسته سوم از نشانههای این اختلال تکانش گری میباشد؛ به هم زدن صف و قطع کردن صحبت دیگران و دادن جواب قبل از پایان یافتن سؤال معلم از نشانههای این اختلال است.این جنبه از ADHD باعث میشود که برای بچهها منتظر ماندن و فکر کردن قبل از انجام یک عمل دشوار باشد.
ADHD میتواند در زندگی روزمره تداخل ایجاد کند:
بدون درمان، ADHD میتواند تکامل اجتماعی و رشد آکادمیک کودک را تحت تأثیر قرار دهد. عدم توانایی در تمرکز باعث عملکرد پایین کودک در مدرسه میشود و به هم زدن صف و قطع کردن صحبت دیگران، برای آنها حفظ دوستانشان را مشکل میکند.این افراد معمولاً دوستان کمی دارند.این نواقص میتوانند باعث اعتمادبهنفس پایین و رفتارهای ریسکی و پرخطر شوند. ADHD همچنین میتواند احتمال اختلالات افسردگی و اضطرابی را در کودکان افزایش دهد.
علل ADHD:
کودکان دارای ADHD در نواحی از مغز که مسئول کنترل توجه است، دچار کاهش کارکرد هستند.آنها همچنین ممکن است در برخی مواد شیمیایی مغز که نوروترنسمیتر نامیده میشود دچار عدم توازن باشند. علت این بینظمیها مشخص نیست ولی ADHD در یک خانواده به ارث میرسد و بسیاری از متخصصین بر این عقیدهاند که ژنتیک نقش مهمی را در این اختلال بازی میکند.
تشخیص ADHD:
هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص ADHD وجود ندارد و در عوض پزشکان به پاسخهای بیمار نسبت به سوالاتی که از وی میشود، توصیف خانواده از اختلالات رفتاری کودکشان و ارزیابیای که از مدرسه انجام میدهند، این اختلال را تشخیص میدهند.کودک دارای ADHD باید ترکیبی از سه دسته اختلال بیتوجهی، بیشفعالی، تکانش گری را حداقل برای مدت شش ماه داشته باشد و نشانههای این اختلال باید حتماً تا قبل از سن 12 سالگی ظاهرشده باشد.
انواع اختلال ADHD:
سه فرم از اختلال ADHD وجود دارد.فرم ترکیبی که شایعترین فرم این اختلال است و در آن کودک هر سه دسته علائم بیتوجهی، بیشفعالی، تکانش گری را دارد.فرم بیشفعال تکانش گر؛ که در آن کودک جست و خیز بیش از حد دارد و نمیتواند تکانه هایش را کنترل کند و فرم بیتوجه که قبلا به آن اختلال نقص توجه گفته می شد و در آن کودک در تمرکز کردن مشکل دارد.کودکانی که دارای فرم کم توجه این اختلال هستند، تنها در تمرکز و توجه نواقصی دارند و به طور کلی بیشفعال نیستند و کلاس را به هم نمی زنند.
درمان دارویی برای ADHD:
داروهای محرک میتوانند دامنه ی توجه کودکان را افزایش دهند و هم چنین در کنترل کردن بیشفعالی و رفتارهای تکانشی کودکان موثرند. مطالعات نشان میدهند که داروهای محرک در 65 تا 80 درصد بیماران توانسته علائم را کنترل کند.البته این داروها علاوه بر اثرات درمانی دارای عوارض نیز می باشند.در مورد عوارض دارو حتماً با پزشکتان صحبت کنید.داروهای غیرمحرک نیز در برخی از موارد در ADHD کاربرد دارند، البته این داروها نیز عوارض خواهند داشت.
مشاوره در درمان ADHD:
مشاوره میتواند به کودک دارای ADHD کمک کند تا بیاموزد چگونه مسئولیت ناکامی هایش را به عهده بگیرد و اعتمادبهنفسش را بازسازی کند.هم چنین میتواند برای والدین راهکار های حمایتی فراهم کند.یک فرم خاصی از روان درمانی که آموزش مهارت های اجتماعی نامیده میشود میتواند به کودکان کمک کند تا رعایت نوبت و شریک شدن با دیگران را بیاموزند.درمان طولانی با ترکیبی از درمان دارویی و رفتار درمانی از درمان دارویی به تنهایی مفیدتر و موثرتر است.
آموزش های خاص برای کودکان دارای ADHD:
اغلب کودکان دارای ADHD در کلاس ها و مدارس عادی تحصیل میکنند ولی برخی از آنها در محیط های ساختار بندی شده تری تحصیل میکنند، شرایط بهتری دارند.شیوه ی آموزشی ویژه یک نوعی از آموزش مدرسه است که با توجه به نیاز های خاص کودکان دارای اختلالات رفتاری یا ناتوانی یادگیری طراحی شده است.البته همه ی کودکان دارای ADHD نیاز به شیوه ی آموزشی خاص ندارند.
نقش برنامه ریزی:
والدین میتوانند برای کودکشان ساختار بیشتری را در خانه برای واضح تر کردن کارهای روزمره فراهم کنند. تهیه یک برنامه روزانه میتواند به بچهها کمک کند که بدانند چه کارهایی را باید انجام دهند و چقدر زمان را برای هرکار اختصاص دهند. این کار میتواند به کودك دارای ADHD کمک کند تا بهتر بتواند روی هر کار تمرکز کند. یک برنامه ی ریزی روزانه میتواند شامل زمان های خاص برای بیدار شدن،خوردن، بازی کردن،انجام تکالیف مدرسه، انجام کارهای روزمره، ورزش و فعالیت های بدنی و زمان خواب باشد.
رژیم غذایی در کودکان دارای ADHD:
مطالعات روی رژیم های غذایی کودکان دارای ADHD نتایج متناقضی داشته اند ولی اکثر متخصصین معتقدند که غذاهایی که برای رشد مغز مناسب هستند، میتوانند نشانههای ADHD را کاهش دهند.غذاهای دارای پروتئین بالا مانند تخم مرغ،گوشت، غلات و آجیل میتوانند باعث افزایش تمرکز شوند.هم چنین ممکن است جایگزینی کربوهیدرات های ساده مانند شیرینی جات و نان سفید با کربوهیدرات های پیچیده مانند نان های سبوس دار کمک کننده باشد.قبل از انجام هرگونه تغییر در رژیم غذایی کودکتان، با متخصص اطفال وی مشورت کنید.
ADHD و تنقلات:
گرچه کودکان اغلب بعد از خوردن تنقلات و هله هوله بسیار مواخذه می شوند ولی شواهد قوی ای دال بر اینکه شیرینی جات و تنقلات میتوانند باعث ADHD شوند، وجود ندارد.نقش مواد افزودنی در بروز ADHD مشخص نیست.برخی از والدین معتقدند مواد نگهدارنده و رنگ های خوراکی علائم ADHD کودکشان را بدتر کرده است.موسسه آموزش عالی اطفال آمریکا با توجه به این مستندات ذکر میکند که بهتر است از اینگونه مواد غذایی (مواد نگهدارنده و رنگ های خوراکی) پرهیز شود.
ADHD و تلویزیون:
ارتباط بین ADHD و تلویزیون مشخص نیست. ولی موسسه علمی اطفال آمریکا پیشنهاد میکند که تماس با تلویزیون برای کودکان محدود شود. آنها دیدن تلویزیون را برای کودکان زیر 2 سال منع میکنند و پیشنهاد میکنند که کودکان بزرگتر از 2 سال، بیشتر از 2 ساعت تلویزیون نگاه نکنند. برای پیشرفت توجه و توانایی های تمرکز کودکتان وی را به انجام بازی ها و فعالیت های بدنی، بازی با پازل و مطالعه کردن سوق دهید.
راه های جلوگیری از ADHD:
هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از ADHD در کورکان وجود ندارد؛ ولی شما می توانید با یک سری از راهکارها ریسک بروز ADHD در کودکتان را کاهش دهید.شما می توانید شانس تولد کودک بدون ADHD را، با حفظ سلامت خود در دوران بارداری افزایش دهید.پرهیز از الکل، داروها و سیگار در طی بارداری بسیار موثر است.کودکانی که مادرانشان سیگار می کشند دو برابر بیشتر از دیگر کودکان شانس ابتلا به ADHD را خواهند داشت.
چشم انداز کودکان دارای ADHD:
با درمان درصد قابل توجهی از کودکان دارای ADHD پیشرفت قابل ملاحظه ای در زندگي و وضعيت تحصيلي خواهند داشت.آنها بایستی تحت پیگیری دائمی و منظم باشنددر بسیاری از کودکان دارای ADHD، با افزایش سن علائم از بین می روند؛ ولی در بیش از نیمی از بیماران نشانه ها تا بزرگسالی ادامه پیدا خواهند کرد.
مترجم : دکتر فهمیه صالحی زاده (متخصص اعصاب و روان)