درمان زردی نوزاد با فتوتراپی

زردی نوزاد چیست؟

زردی نوزادان با نام علمی neonatal jaundice یک عارضه شایع در 60% نوزادان سالم بوده که در 1 الی سه روز بعد از تولد ایجاد می شود.  از بیلی روبین اضافی در جریان خون می شوند. بیلی روبین هنگام از بین رفتن گلبول های قرمز خونی ایجاد شده و در صورت هر نوع اختلال در روند طبیعی، منجر به زرد شدن پوست یا سفیدی چشم نوزاد می شود. اگر زردی نوزاد کم باشد خود به خود بهبود یافته و نیاز به درمان خاصی ندارد.

علل زردی نوزادان

وجود بیلی روبین به میزان بالاتر از حد نرمال در خون نوزاد منجر به زرد شدن پوست و چشمان می گردد. در بدن به طور طبیعی گلبول های قرمز پس از اتمام عمر شکسته شده و محتویات آن ها در خون آزاد می شود. یکی از این ترکیبات بیلی روبین است که به عنوان یکی از اجزای صفرا وارد روده شده و به هضم غذا کمک می کند. رنگ مدفوع به دلیل وجود بقایای بیلی روبین در آن است. اگر سرعت از بین رفتن گلبول های قرمز خون بالاتر از توان کبد برای خارج کردن بیلی روبین از خون باشد، زردی ایجاد می شود. دلایل رایج زردی نوزادان عبارتند از:

• بالا بودن میزان تولید بیلی روبین در نوزادان

• عدم تکوین کامل کبد در نوزادان

• جذب شدن بیلی روبین توسط روده و عدم دفع آن همراه با مدفوع

• در برخی موارد نادر عفونت یا مشکلات تیروئید

زردی شدید | زردی مزمن

زمانی که میزان بیلی روبین بالاتر از 25 میلی گرم در خون زردی شدید تلقی می گردد. نوزاد مبتلا باید سریعا بستری شده و تحت درمان قرار بگیرد.

عوارض زردی مزمن

در صورتی که زردی در نوزاد تشخیص داده نشده و شدت یابد می تواند منجر به عوارض متعددی شامل موارد زیر گردد:

• ناشنوایی

• فلج مغزی

• انواع اختلالات مغزی

• نارسایی در عملکرد برخی اندام ها

انواع زردی نوزادان

انواع شایع زردی نوزادان عبارتند از:

• زردی فیزیولوژیک

این نوع زردی بین نوزادان رایج بوده و اکثر آن ها زردی خفیف دارند. زردی خفیف معمولا 2 تا 4 روز پس از تولد ایجاد و  1 تا 2 هفته بعد از بین می رود.

• زردی نوزاد نارس

نارس به نوزادانی اطلاق می شود که پیش از اتمام هفته 37 بارداری متولد شده اند. در این زمان اندام های داخلی مانند کبد هنوز کامل نشده اند. برای پیشگیری از عوارض زردی در نوزاد نارس، شروع درمان حتی در مواردی که بیلی روبین خون نرمال است ضروری می باشد.

• زردی شیردهی

اگر نوزاد به هر دلیل شیر کافی دریافت نکند زردی شیردهی ایجاد می شود.

• اختلال شیر

در 1 الی 2% نوزادان 3 الی 5 روزه به دلیل ترکیبات موجود در شیر مادر ایجاد می شود. این ترکیبات از دفع بیلی روبین با مدفوع جلوگیری می کند. این نوع زردی پس از 3 الی 12 هفته به آرامی بهبود می یابد.

• عدم تطابق گروه خونی جنین و مادر

در دوران جنینی به دلیل تولید آنتی بادی در بدن جنین و افزایش تخریب گلبول های قرمز و تولید بیلی روبین ایجاد می شود. تزریق دارو به مادر روش پیشگیری از این نوع زردی است.

دلایل دیگر با شیوع کمتر، شامل موارد زیر هستند:

• آسیب نوزاد هنگام تولد

• خون ریزی داخلی

• مشکل کبد

• عفونت

• کمبود یا نقص آنزیمی

• اختلالات خونی نوزاد

علائم زردی نوزاد

• زمان بروز: 2 الی 3 روز پس از تولد

• محل بروز به ترتیب: صورت، سینه، معده، پاها

• زرد شدن سفیدی چشم

• گریه شدید

• بی حالی و ضعف

• بی خوابی

• عدم تمایل به شیر خوردن

تشخیص زردی نوزاد

امروزه بیشتر نوزادان مدت کوتاهی پس از تولد مرخص می شوند بررسی و تشخیص زردی بسیار مهم است. معاینه نوزاد در روز تولد تا 5 روز بعد توسط پزشک ضروری می باشد. تشخیص زردی در کودکانی با پوست تیره دشوار است.

تشخیص زردی از طریق روش های زیر انجام می گیرد:

1- فشار دادن پوست به آرامی و در محل پیشانی یا بینی. زرد ماندن پوست پس از برداشت فشار نشانه زردی است.

2- آزمایش خون و اندازه گیری میزان بیلی روبین، بهترین و دقیقترین روش است.

3- سنجش نوری

4- آزمون کومبس، زردی را بر اساس اندازه گیری نرخ تخریب گلبول های قرمز اندازه گیری می کند

ضرورت مراجعه به پزشک

مراجعه به پزشک و مراکز درمانی در صورت مشاهده نشانه های زیر ضروری است:

• زردی نوزاد در 24 ساعت اول پس از تولد

• انتشار زردی در بدن

• افزایش شدت رنگ زرد و تیره شدن آن

• تب مقعدی بالای 8/37 درجه سانتی گراد

• بی قراری نوزاد

• امتناع نوزاد از خوردن شیر

• خواب بیش از اندازه

زردی نوزاد چقدر طول می کشد؟ | زردی نوزاد تا کی ادامه دارد؟

معمولا زردی خفیف تا متوسط درمان خاصی نداشته و پس از 1 الی 2 هفته از بین می رود. زردی در اثر شیر مادر پس از 3 الی 12 هفته و به کندی بهبود می یابد.

درمان زردی نوزاد

انتخاب روش درمان به موارد زیر بستگی دارد:

1. سلامت عمومی نوزاد

2. تکامل کبد

3. علت زردی

4. نوع زردی

5. شدت زردی

روش های درمان زردی در نوزادان عبارتند از:

• قطع شیردهی تا رفع زردی

• افزایش دفعات و حجم شیردهی (8 الی 12 مرتبه در روز)

• مصرف شیر خشک مخصوص

• استفاده از دارو

• فوتوتراپی

• انتقال خون

تغذیه مادر برای زردی نوزاد

اگر عامل زردی شیر مادر نباشد، شیردهی به دفع بیلی روبین کمک می کند. در صورت وجود ترکیبات مضر در شیر مادر، شیر دهی متوقف و نوزاد از شیر خشک استفاده می کند. مادر تا زمان شیردهی مجدد، باید با دوشیدن شیر مانع از قطع آن شود.

درمان سنتی زردی نوزاد

برخی روش های سنتی برای درمان و بهبود زردی نوزاد عبارتند از:

• تابش آفتاب از پشت شیشه، 10 الی 30 دقیقه، 2 بار در روز

• مصرف یک قاشق آب نیشکر 3 الی 4 بار در روز

• چند قطره عصاره هویج و اسفناج

• اضافه کردن چند قطره عصاره سبزه گندم به شیر

روش های سنتی برای بهبود شیر مادر:

• نوشیدن روزانه یک لیوان عصاره سبزه گندم

• نوشیدن روزانه یک لیوان آب یا عصاره گوجه فرنگی

• مصرف دمنوش قاصدک و یا ریحان

هشدار:

پیش از انجام هر گونه درمان سنتی، مصرف هر گونه ترکیب گیاهی یا غذای خاص با پزشک معالج مشورت نمایید.

درمان تجویزی را با روش های سنتی جایگزین نکنید.

در صورت هرگونه حساسیت یا عدم بهبود سریعا درمان سنتی را قطع و به پزشک مراجعه کنید.

درمان زردی نوزاد با مهتابی | نور مهتابی برای درمان زردی | لامپ مخصوص زردی نوزاد

در موارد شدید زردی یا در نوزاد نارس بهترین و آسان ترین روش درمان فتوتراپی می باشد. فتوتراپی کمک می کند تا بیلی روبین های اضافه موجود در خون اکسید شده و راحت تر توسط کبد تجزیه شوند. برای فتوتراپی نوزاد درون دستگاه فوتوتراپی زیر لامپ ال-ای-دی مخصوص با تابش نور طیف آبی قرار داده شده و چشمان او با چشم بند مخصوص پوشانده می شوند. در موارد شدید زردی، از پتوی فیبر نوری برای زیر نوزاد نیز استفاده می گردد.

درمان زردی نوزاد در خانه

1. پتوی بیلی یا پتوی فوتوتراپی با قابلیت جابجایی و استفاده آسان در منزل، دور نوزاد پیچیده شده و با تابش نور آبی به دفع بیلی روبین اضافی کمک می کند.

2. لامپ های ال-ای-دی نور آبی مخصوص درمان زردی خفیف در منزل استفاده هستند.

هشدار: هرگز بدون مشورت با پزشک معالج، از درمان های سنتی یا خانگی استفاده نکنید.

فتوتراپی نوزادان مبتلا به زردی | فتوتراپی در نوزادان مبتلا به زردی

فوتوتراپی نوزاد زمانی که زردی شدید و خطرآفرین باشد مورد استفاده قرار می گیرد. طی فوتوتراپی کل سطح پوست نوزاد از طریق قرار گیری در دستگاه و تشک مخصوص، تحت تابش اشعه قرار می گیرد. این اشعه بیلی روبین را شکسته و تجزیه کرده و موجب دفع آن از بدن نوزاد می گردد. به این ترتیب زردی بهبود خواهد یافت. این درمان طی فرایندی به نام اکسیداسیون فوتونی اتفاق می افتد. با تابش نور بیلی روبین موجود در خون اکسید شده و در آب حل می گردد. محلول شدن این ترکیب در آب موجب می شود کبد راحت بتواند آن را متابولیزه و دفع کند. میزان موفقیت این درمان به سه عامل بستگی دارد:

1- طول مدت بارداری

2- سطح بیلی روبین خون

3- سن ساعتی نوزاد

انواع فوتوتراپی برای زردی نوزاد

فوتوتراپی دو نوع اصلی دارد:

1- فوتوتراپی معمولی

نوزاد زیر لامپ هالوژن یا فلورسنت قرار گرفته و چشمان او با چشم بند محافظت می شوند.

2- فوتوتراپی فیبر نوری

نوزاد روی یک تشکچه دارای فیبرهای نوری خوابیده و از این طریق نور آبی دریافت می کند.

در هر دو این روش ها هدف تابش نور به میزان ممکن بر پوست نوزاد است. فوتوتراپی معمولی معمولا به عنوان فاز اولیه درمان زردی نوزاد یا برای نوزادان نارس مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع فوتوتراپی معمولا هر 3 الی 4 ساعت یک بار به مدت 30 دقیقه متوقف شده و نوزاد برای شیردهی، در آغوش گرفتن و تعویض پوشک از دستگاه خارج می شود. در صورتی که زردی نوزاد پس از فوتوتراپی معمولی یا فیبر نوری بهبود نیابد، فوتوتراپی باید به صورت دوره ای تکرار شده و تقویت گردد. به این منظور معمولا از بیش از یک لامپ در کنار تشکچه فیبر نوری همزمان استفاده می شود. همچنین به جای خارج کردن نوزاد از دستگاه، شیردهی با لوله یا تغذیه وریدی انجام می گیرد.

دستگاه فتوتراپی | دستگاه فتوتراپی نوزادان

دستگاه فوتوتراپی برای درمان زردی نوزاد، دارای یک محفظه و چندین لامپ است. شیشه های این محفظه نور لامپ ها را از خون عبور نمی دهند و برای همراه نوزاد خطری ایجاد نمی کنند. یک یا چند لامپ همزمان قابل استفاده هستند. نوزاد باید مرتبا زیر دستگاه جابجا شده تا از راش یا حساسیت پوستی در یک ناحیه جلوگیری شود. در طول درمان کادر بیمارستان دمای بدن، علائم حیاتی و پاسخ نوزاد به نور را بررسی می کنند.

تاثیر فتوتراپی بر چشم نوزاد

چشمان نوزاد هنگام انجام فوتوتراپی با یک چشم بند نفوذ ناپذیر پوشانده و محافظت می گردد.

عوارض دستگاه فتوتراپی نوزاد

در صورت استاندارد و سالم بودن دستگاه، محفظه و لامپ ها و استفاده از چشم بند مناسب و درجه نور مناسب، عوارض مشاهده نشده یا بسیار اندک هستند. از عوارض موقت فوتوتراپی نوزادان می توان به راش های پوستی، اسهال، گرم شدن بیش از حد و کم آبی بدن نوزاد اشاره نمود.

فتوتراپی نوزاد در منزل

در موارد خفیف زردی نوزاد ممکن است پزشک نوزاد را مرخص نموده ولی استفاده از پتو یا تشکچه فیبر نوری را تجویز کند که قابل حمل بوده و به راحتی در منزل قابل استفاده است. در صورتی که نوزاد در منزل تحت فوتوتراپی قرار بگیرد باید یک پرستار به منزل مراجعه نموده و نمونه خون را برای اندازه گیری سطوح بیلی روبین دریافت نماید.

لامپ ال ای دی فوتوتراپی

سه نوع لامپ برای فتوتراپی نوزاد قابل استفاده است:

1- ال ای دی نور آبی

2- لامپ فلورسنت فشرده

3- لامپ هالوژن

نکات فوتوتراپی زردی نوزاد

در طول فوتوتراپی به خصوص در موارد زردی شدید، بی آبی و گرم شدن بیش از حد بدن نوزاد باید مرتبا بررسی شوند. تزریق وریدی مایعات برای پیشگیری یا درمان علائم بی آبی بدن نوزاد یا زمانی که معده او قادر به دریافت مایعات نیست انجام می گیرد.

هر 4 الی 6 ساعت سطح بیلی روبین خون نوزاد باید جهت تاثیرگذاری و پیشرفت درمان بررسی شود. پس از مشاهده روند بهبود و کاهش بیلی روبین، آزمایش خون هر 6 الی 12 ساعت انجام می گیرد.

در صورتی که نوزاد مبتلا به بیماری کبدی، لوپوس و یا دارای سابقه فامیلی سرطان پوست است باید از انجام فوتوتراپی اجتناب نموده و از یک روش درمانی جایگزین همچون انتقال خون سالم استفاده کرد.